![]()
|
|
In een klein kantoor aan Colaba Causeway, de toeristische hotspot van Mumbai, ontmoet ik Chris Waye, een CEO uit Engeland, en zijn Indiase partner Krishna Poojari, die in januari 2006 hun eerste sloppenwijkrondleiding in Dharavi startten. Na de film Slumdog Millionaire staat Dharavi helemaal in de schijnwerpers. De internationale aandacht voor de sloppenwijk, waar bijna een miljoen mensen naast elkaar leven, maakt de ‘reality tours’ populairder dan ooit. Waye zegt dat camera`s strikt verboden zijn en dat de rondleidingen beperkt blijven tot groepjes van vijf deelnemers per gids. Hij claimt dat tachtig procent van de winst gaat naar lokale NGO’s zoals Mesco (Modern Educational Social and Cultural Organization). ‘Het doel is om verandering te brengen in de armoede en om het stigma op Dharavi te doorbreken door de dynamiek van de wijk te tonen,’ zegt Poojari.
Sloppenwijktours
‘Mijn naam is Ravi en ik ben jullie gids
voor vandaag.’ Ravi, gekleed in een blauw
T-shirt met de ‘R’ van Reality Tours in een
vette zwarte letter, is negentien jaar oud.
Nonchalant slentert hij vooruit en gidst de
groep - twee Indiase vrouwen, een Zwitserse
sociaal werker en mij - de woonwijk in. We
komen voorbij een wirwar van waslijnen en
hoogspanningsdraden die boven onze hoofden
hangen. De kleine huisjes zijn geschilderd
in groene en blauwe pastelkleuren.
Achter een van de gordijnen zit een vrouw
gehurkt en snijdt rauwe vis in stukken op de
koele grond. Het bloed stroomt tussen haar
voeten. Het huisje is piekfijn ingericht met
een hindoe-altaar boven de televisie. ‘De
mensen van Dharavi hebben niet veel, maar
je kan erop wedden dat iedere familie een
televisie heeft,’ zegt Ravi. Hij gidst ons verder
naar de buurt met de recycle-industrie,
waar uitgemergelde lijven enorme canvas
zakken op hun hoofd dragen. De ‘vuilnisplukkers’,
zoals Ravi ze noemt, verzamelen
het vuilnis van de hele stad. Ze sorteren het,
maken het schoon en vergruizen het tenslotte
tot kleine staafjes waarmee ze tweeduizend
verschillende voorwerpen maken.
Ravi vertelt ons dat Dharavi een jaarlijkse
omzet heeft van 665 miljoen dollar. Mensen
zitten als genageld op een rijtje tussen het
vuil en sorteren plastic. De Zwitserse vrouw
haalt haar camera naar boven en neemt
foto’s. Ravi zegt met een schaapachtig
lachje dat camera`s verboden zijn, maar ze
negeert zijn opmerking. Hij verandert dan
maar van onderwerp en vertelt ons over de Bollywoodfilm No Smoking, waarvan een
van de scènes is opgenomen in Dharavi. De
eigenaar van de opslagplaats waar het filmmateriaal
bewaard werd, is toen ‘ontdekt’
en hij zal binnenkort op het witte doek te
zien zijn, vertelt Ravi ons. Dharavi, de plaats
waar alles mogelijk is. In een donkere loods
zijn vijf mannen druk in de weer met het
afschuren van chemicaliën van enorme
olietonnen. Dit is hoe ik me voorstel dat een
kelder in de middeleeuwen eruit zou hebben
gezien, met nauwelijks enige natuurlijke
verlichting. De blikken tonnen worden
overschilderd en gedoopt tot een tweede
leven met een nieuwe merknaam. ‘Hebben
jullie het naar je zin?’ vraagt Ravi opgewekt.
Het voelt alsof we door een dierentuin
geleid worden.
Mini-India
We wandelen door de hoofdstraat die aan
weerskanten bezet is met fruitstalletjes.
Tempels, scholen, kappers, we zien het
allemaal: Dharavi is als een mini-India dat
mensen uit heel het land huisvest. Ooit
woonden Tamil-hindoes hier samen met
Noord-Indiase moslims. Sinds de rellen
van 1992-’93 is dat echter verleden tijd. Nu
wonen mensen uit dezelfde streek en met
dezelfde religie in afgescheiden krottenwijken.
Vrouwen zitten vrolijk in groepjes
bij elkaar en rollen rijstpannenkoeken of
papads. Wanneer de Zwitserse toeriste
haar camera bovenhaalt, roept een van de
vrouwen ‘geen foto's’. Ze is alerter dan
Ravi. Blijkbaar worden deze papads over
heel India verdeeld door een multinational.
Dat ze in Dharavi worden gemaakt mag niet
publiek gemaakt worden.
De laatste ‘attractie’ is de kolonie van de
pottenbakkers. Hier wonen zo’n twaalfhonderd
families, allen afkomstig uit de
westelijke deelstaat Gujarat. Zij behoren tot
de Khumbhars, de kaste van pottenbakkers.
Volgens Ravi waren de Khumbhars de eerste
emigranten in Dharavi. De eerste families
kwamen naar Dharavi in 1933. Reality Tours
and Travel startte een lokaal centrum waar ze
workshops organiseren, uitgevoerd door Indiase
en buitenlandse vrijwilligers. De Britse
27-jarige Gemma Mitchell reist iedere dag
twee uur om Engelse les te geven aan jongvolwassenen.
‘Ik startte mijn vrijwilligerswerk
nadat ik de tour had gedaan. De jongeren zijn
heel gemotiveerd om te leren’. Haar blauwe
ogen glinsteren van motivatie en goede wil.
Inwoners van Mumbai aan het woord
De meningen van de inwoners van Mumbai
over deze toeristische rondleidingen in de
slums zijn verdeeld. De Indiase pers heeft ze
beschreven als ‘poorism’ of ‘poverty tourism’.
Kaizad Dinshaw, een makelaar uit Zuid-Mumbai, zegt: ‘dit soort toerisme legitimeert
krottenwijken terwijl dat eigenlijk illegale
ondernemingen zijn. De Taj Mahal is iets dat
je promoot als een toeristische attractie, niet
een krottenwijk.’ Anita Rane, departementshoofd
Indiase cultuurgeschiedenis aan het
Saint Xavier’s College haalt eveneens uit
naar dit soort activiteiten: ‘Mensen worden er
uitgebuit voor een armoedig loon. Bovendien
is het een plaats van geweld en corruptie, wat
doorgaans verborgen blijft voor de sloppenwijktoerist.’
In tegenstelling tot deze pessimistische
geluiden zegt Vinay Kumarg, sociaal werker
en journalist: ‘Ondanks de economische handicap
hebben de mensen in de krottenwijk
een overlevingsdrang. Als de buitenwereld in
contact komt met de bewoners en het werk
dat ze doen, zullen ze meer respect hebben
voor die mensen. Als de gids ethisch handelt
en de mensen juist informeert, dan heb ik
geen enkel probleem met de reality tours.’
Reality check?
Diegene die opzoek is naar een voyeuristische
kick zal ontgoocheld huiswaarts keren. Reality
tours zijn geen poverty tours. De sloppenwijktoerist
maakt kennis met de beroepen en
ambachten van de inwoners en ziet hardwerkende
en onafhankelijke mensen. Zo slagen
reality tours in hun missie om te breken met
de populaire perceptie van Dharavi als een
gevaarlijke plaats van criminelen en werklozen.
De oprichting van het gemeenschapscentrum
bewijst bovendien van hun goede
intenties. Volgens een vrijwilliger van Mesco
steunt Reality Tours een school voor kinderen
in Dharavi. Hoeveel ze doneren kan hij echter
niet zeggen en een andere medewerker vertelt
dat ze pas tachtig procent zullen bijdragen als
de organisatie uit de onkosten is. Ondanks
hun goede intenties hebben Chris en zijn
partners mijn cynisme niet geheel ontkracht.
Ik vraag me af in welke mate Reality Tours
erin slaagt de zogenaamde ‘Dharavi realiteit’
te tonen. Belangrijke gebieden maken
geen deel uit van de rondleiding, zoals onder
meer de wijken waar bedrijven gevestigd zijn
voor leder- en borduurwerk, die leveren aan
multinationals. Volgens sociaal werker Vinay
Kumarg levert een van de fabrieken in Dharavi
aan internationale merken zoals Reebok. Mary
Alphonse, directeur van de School voor Sociaal
Werk Nirmala Niketan, zegt dat de sociaaleconomische
toestand per wijk in Dharavi
zeer verschillend is. ‘Sommige woonwijken
liggen net naast de goot en de situatie is daar
zeer slecht. De mensen leven in een armoedige
toestand.’ Sweety Pereira, de coördinator
van Chirag (een NGO die bewustwording over
aids bevordert en ondersteuning geeft aan
families die besmet zijn met het virus), zegt
dat ze 85 families in Dharavi helpen die HIV-besmet
zijn. ‘Wanneer de vader sterft komt
het gezin in een onhoudbare situatie terecht.
Soms is de hele familie besmet en is er geen
enkele bron van inkomsten,’ zegt Pereira.
Interactie
Na de rondleiding zegt Chris: ‘Ik geloof dat de
interactie met de sloppenwijkbewoners een
verschil kan maken. Tijdens de sloppenwijktour
wordt de kloof tussen mensen kleiner
en dat zie ik als iets heel positiefs.’ Chris lijkt
oprecht te geloven in zijn project, maar ik
betwijfel of die interactie waar hij van spreekt
daadwerkelijk plaatsvindt. Een georganiseerde
rondleiding door een krottenwijk blijft
immers een artificiële onderneming waar de
toerist uiteindelijk niet meer dan een passieve
toeschouwer blijft. Ondanks de goede intenties
die achter de reality tours schuilgaan,
blijft dit een vorm van toerisme. De toerist
wordt blootgesteld aan armoede en vervuiling,
maar aan het einde van de rondleiding
is hij ervan overtuigd dat het allemaal nog zo
slecht niet is, zodat hij met een gerust hart
huiswaarts kan keren.
![]() |
![]() | ![]() |
![]() |
