Sekseselectieve abortus blijft voortbestaan

De meesten van ons weten het wel: in India worden meisjesfoetussen op grote schaal geaborteerd. En de meesten van ons keuren dat af. Het aborteren gebeurt al sinds het begin van de jaren tachtig van de vorige eeuw, maar van tijd tot tijd krijgt het onderwerp internationale aandacht. Dat gebeurde ook toen de journaliste Mara Hvistendahl eerder dit jaar een boek publiceerde met de pakkende titel Unnatural Selection: Choosing Boys Over Girls, and the Consequences of a World Full of Men. Wat voegt Hvistendahl toe aan wat we al weten?

Vaak worden de massale abortus sen van meisjesfoetussen toegeschreven aan de Indiase cultuur waarin vrouwen meestal als tweederangs worden gezien. Hvistendahl wijst echter ook op westerse invloeden. Aan het eind van de jaren zestig kwam vanuit het Westen de waarschuwing tegen de dreiging van overbevolking in India. Vanuit internationale organisaties werd abortus gepromoot als een gemakkelijke, veilige en goedkope manier om de toenemende bevolkingsoverschotten terug te dringen. Ook vanuit de westerse wereld kwamen de uitvindingen van het vruchtwateronderzoek en de echoscopie als methodes om het geslacht van de ongeboren vrucht vrij nauwkeurig vast te stellen. Daardoor zou het Westen een grote verantwoordelijkheid hebben bij de bestrijding van abortus op basis van sekse.

  Opmerkelijk

Kort de feiten nog even op een rijtje. Een normale sekseratio bij geboorte is ongeveer 105. Dat wil zeggen dat op elke honderd meisjes er 105 jongens geboren worden. Doordat vrouwen over het algemeen langer leven dan mannen wordt deze verhouding op den duur evenwichtiger. Aan het begin van de abortusgolf in 1981 was in India de sekseratio in de leeftijdscategorie tot tien jaar 103 om vervolgens snel te stijgen van 106 in 1991, tot 108 in 2001 en 111 in 2011. Opmerkelijk zijn de relatief grote verschillen tussen de deelstaten. Over het algemeen zijn de verhoudingen schever in het noorden van het land. De onbetwiste koploper is Haryana met een sekseratio van 120, op de voet gevolgd door de Punjab met 118 (zie ook het artikel 'Scheve geslachtsverhoudingen' in India Nu 164). Opvallend is de sterke stijging in Jammu en Kashmir: van een mooie 106 in 2001 naar een fikse 116 in 2011.

  Rijken aborteren meer

Zijn de onderlinge verschillen tussen de deelstaten verklaarbaar? Uit eerder onderzoek is duidelijk geworden dat de abortus van meisjesfoetussen toeneemt met de maatschappelijke welstand. Anders gezegd: rijkere mensen aborteren vaker op basis van sekse. Dat ligt eigenlijk voor de hand. Hoewel ook de armere bevolking door middel van een echoscopie het geslacht van de vrucht met grote zekerheid kan vaststellen, hebben ze minder mogelijkheden om te aborteren. Men moet naar de kliniek reizen, voor de operatie betalen en dat geld hebben ze vaak niet. Bovendien is bij het armere deel van de bevolking de noodzaak van abortus van meisjesfoetussen geringer. Weliswaar zijn ook daar vrouwen achtergesteld, maar de te betalen bruidsschat aan de familie van de bruidegom is relatief laag. Bij de rijkere midden- en topklasse is dat heel anders. Daar moeten fikse bruidsschatten worden betaald, afhankelijk van de mate van rijkdom. Geen wonder dat de bloeiende abortusklinieken adverteren met de slagzin: ‘Beter nu weinig betalen dan later veel’. Overigens verklaart dat lang niet alles. Want weliswaar is de Punjab redelijk welvarend, maar het nog veel rijkere Kerala zit ver onder het landelijk gemiddelde. Een ander vrouwbeeld - Kerala is minder patriarchaal ingesteld dan andere delen van India - kan hiervoor een verklaring bieden. Het zou interessant zijn als dit nader onderzocht werd. Ook naar de vraag of bijvoorbeeld godsdienst een rol speelt.

  Een typisch Indiaas verschijnsel?

Het aborteren van meisjes komt in heel Zuidoost-Azië voor. In China als gevolg van de strikte één-kind-politiek van de overheid. Als de ouders in spe moeten kiezen tussen een jongen of een meisje, kiest men vaak voor een jongen. Mannen staan hoger op de maatschappelijke ladder en bieden meer toekomstperspectieven. Datzelfde beeld is ook algemeen in India. Vrouwen hebben weinig in te brengen. Zij verdienen minder dan mannen en de meisjes worden al op vrij jonge leeftijd uitgehuwelijkt. Het huwelijk moet uitbundig worden gevierd op kosten van de ouders van de bruid, die ook nog eens een bruidsschat moeten betalen, ook al is dat sinds 1961 bij wet verboden. Ingesleten als het is in de Indiase cultuur, brengen moderne tijden daar maar erg langzaam verandering in. Natuurlijk zijn daar de bekende grote vrouwen in de politiek, zoals Sonia Gandhi, de machtigste persoon van heel India. Maar deze vrouwen komen uit de rijke families van de hoogste kaste, waar een zekere vrouwenemancipatie heeft plaatsgevonden. Zij staan daarom in geen enkel opzicht model voor de grote massa van de Indiase samenleving.
Indiase gemeenschappen in de VS en het Verenigd Koninkrijk aborteren ook vaker meisjesfoetussen dan die van jongens, zo blijkt uit onderzoek. Dus ook al verhuis je naar een ander land en leef je in een totaal andere samenleving met andere waarden en normen, het gebruik zit kennelijk zo diepgeworteld dat het ook daar blijft voortbestaan.

  Verbod

Sinds 1994 is het in India verboden om het geslacht van de ongeboren vrucht te testen en kenbaar te maken aan de zwangere vrouw en haar familie, laat staan om op basis daarvan te aborteren. Maar de verboden worden omzeild en niet gehandhaafd. Degenen die elk risico willen vermijden en het kunnen betalen, zoeken hun toevlucht voor geslachtstests in het buitenland,

Spandoek tegen sekseselectieve abortus (bron: ayfkmblog)

bijvoorbeeld in Thailand. Misschien gaat er een preventieve werking vanuit wanneer een aantal overtredingen zwaar wordt bestraft en breed uitgemeten in de media, maar zolang de onderliggende culturele drijfveren niet zijn weggenomen blijft het een moeilijke klus. Het verbieden van alle abortussen dan maar en de gewenste afname van de bevolkingsgroei realiseren met andere geboortebeperkende methoden? Op de lange termijn misschien, want ook dan moeten eerst de culturele hobbels zijn weggesleten.

  Een wereld vol met mannen?

Het rijkere mannelijke deel van de Indiase bevolking zal geen moeite hebben met de schaarsheid aan vrouwen. Zij vormen vanuit hun grotere welstand een goede partij voor de huwbare meisjes. Wie toch nog niets van zijn gading vindt, kan altijd nog een bruid uit het buitenland halen. Misschien zullen door het geringere aanbod op termijn de prijzen van bruidsschatten en daarmee de abortussen van meisjes dalen, maar dat lijkt tot dusver niet het geval. Eerder bloeit de mensensmokkel vanuit het buitenland en delen van India met meer vrouwen op, met alle ongewenste gevolgen van dien. Arme ouders worden dan - vaak onder valse voorwendselen - aangemoedigd hun dochters af te staan. Ook is het niet ondenkbaar dat er een onderklasse van arme ongetrouwde mannen in India gaat ontstaan. Uit een onderzoek in een Chinese stad is gebleken dat zo’n groep gemakkelijk in de greep van de georganiseerde misdaad kan raken. Journaliste Hvistendahl brengt al deze nadelen in kaart en pleit dan ook voor een strikte naleving van het verbod op geslachtstests en sekseselectieve abortus.

  Cultuuromslag

India kent een snel groeiende middenklasse van mensen met een maandinkomen van twintigduizend roepie of meer. Het betreft nu ongeveer een kwart van de bevolking en hun aandeel stijgt nog steeds. Als de rijkere bevolking van India heil blijft zien in sekseselectieve abortus, zal het meisjestekort in de toekomst dus nog verder toenemen en zullen er hoe dan ook problemen ontstaan. Maar het verbod op geslachtstests en sekseselectieve abortussen in India is niet te handhaven. Het gebeurt immers in privéklinieken, waar de overheid geen enkele controle op heeft. Een compleet abortusverbod lijkt ook geen oplossing. De terugkeer van het oude gebruik om pasgeboren meisjesbaby’s te verlaten zodat zij vanzelf sterven, infanticide, is een ‘no go’. De enige effectieve manier lijkt mij een cultuuromslag. Want zolang vrouwen in India als minderwaardig worden gezien, zolang zullen ouders, als zij de keus hebben, liever kiezen voor zoons dan voor dochters. De sleutel tot de oplossing van dit probleem ligt dus in India zelf.