RSS herwint grip

A.B. Vajpayee

  Ideologie failliet?

In 1998 won de BJP de parlementsverkiezingen. Maar een absolute meerderheid behaalde de partij niet. Zij moest leiding geven aan coalitieregeringen waarbij compromissen nodig waren. Al tijdens de regeerperiodes van de BJP van 1998 tot 2004 gaf dat spanningen tussen de BJP en de RSS. Er speelden pragmatische versus ideologische belangen. RSS-leiders klaagden dat politiek leiders als A.B. Vajpayee in de naam van politieke compromissen de beginselen van de moederorganisatie RSS veronachtzaamden. Sterker nog: zij lieten hun persoonlijke belangen prevaleren boven die van de BJP en al helemaal boven die van de RSS. Zij meenden dat de BJP daarmee een klimaat schiep van egocentrisme, nepotisme en opportunisme. Dat zijn begrippen die lijnrecht staan tegenover de beginselen van de RSS, namelijk onderwerping van het persoonlijke belang aan dat van het grotere geheel.
De orthodoxe tak van de BJP, de RSS, vreesde het ideologische faillissement van de partij als de BJP zich niet gedisciplineerder, strikter zou opstellen. Het argument van de RSS: het electoraat had de BJP immers verkozen om deze grondbeginselen. Het meer pragmatische kamp binnen de BJP vreesde politiek isolement als zij geen compromissen zou sluiten met coalitiepartners. Toch legden de BJP en RSS hun conflicten steeds bij: onderlinge saamhorigheid was tijdens de regeerperiodes van de BJP in hun beider belang. Bovendien redeneerde het pragmatische kamp binnen de BJP dat de RSS geen roet in het eten moest gooien nu de BJP aan de macht was.

  Grote schoonmaak

Na de zware nederlaag van de BJP in 2004 begon de RSS zich meer te roeren. Rajnath Singh, loyaal aan de RSS, werd voorzitter van de BJP. Hij moest namens de RSS orde op zaken stellen in de BJP. Maar zo eenvoudig bleek dat niet. Het pragmatische kamp binnen de BJP bestreed de meer orthodoxe koers van de RSS-getrouwen. De pragmatici waren overtuigd van de kans op een terugkeer naar het pluche in New Delhi en bleven pleiten voor de meer politieke, pragmatische koers. Singh slaagde daarom maar gedeeltelijk in zijn taak.
De nederlaag van de BJP in het voorjaar van 2009 gaf de orthodoxe vleugel de definitieve overhand binnen de partij. De politiek van de pragmatici had immers niet gewerkt: de BJP had zich vervreemd van haar electoraat. De hoogste tijd voor een grote schoonmaak in de partij. Het royement van oud-minister van Buitenlandse Zaken Jaswant Singh, naar aanleiding van de publicatie van zijn boek Jinnah: India, Partition and Independence, waarin hij Pakistans stichter Mohammed Ali Jinnah positief portretteert, past in deze verharde lijn. Voor dissidente geluiden is in de BJP wat betreft het orthodoxe RSS-kamp, dat het nu voor het zeggen heeft in de partij, geen plaats meer. Deze heldere boodschap moet de BJP weer maken tot wat zij eind jaren tachtig van de vorige eeuw was: een veelbelovende, gedisciplineerde, krachtige eenheidspartij.
Naar verwachting zal de BJP daarom de komende jaren terugvallen op haar orthodoxe dogma’s, haar taal verharden en afstand doen van de meer gematigde toon van oud-leiders als A.B. Vajpayee. Of het Indiase electoraat daarvan gecharmeerd zal zijn, staat te bezien.