Gooi naar premierschap in 2014
verlangt geen havik maar vredesduif

In Gujarat wint zittend deelstaatpremier Narendra Modi van de hindoenationalistische BJP opnieuw de verkiezingen, de vierde keer op rij sinds 2001. De oppositie van de Congrespartij heeft traditiegetrouw niets in te brengen in de campagnes in Gujarat. Modi bepaalt keer op keer het thema van de verkiezingsstrijd. Dit keer: de landelijke regering in New Delhi. Modi wil namelijk premier van India worden. De vraag is of hij die ambitie zal kunnen realiseren.

Echt spannend wordt het niet tijdens de verkiezingscampagne in Gujarat eind 2012. Die gaat namelijk nauwelijks over de deelstaat zelf. Modi heeft een diepe minachting voor de Congrespartij in Gujarat en negeert simpelweg kritiek die de partij levert op zijn prestaties als deelstaatpremier. Die kritiek is ook gemakkelijk te negeren om twee redenen.
Allereerst was Modi’s uitgangspositie bij deze deelstaatverkiezingen uitstekend. Zijn belangrijkste troef was de grote economische groei van de laatste jaren, met als gevolg verbeterde levensomstandigheden in brede lagen van Gujarats bevolking. Onder Modi’s leiderschap is Gujarat een van de belangrijkste motoren van de Indiase economie geworden, met als pijlers goede infrastructuur en stroomvoorziening, geringe bureaucratie, toegankelijkheid van partijleiders; kortom: efficiëntie.

  Wankele regeringscoalitie is doelwit

Daarnaast is Modi heer en meester in Gujarat, en weet hij als zittend deelstaatpremier de onderwerpen van de politieke campagnes te bepalen. Dat is opvallend, want het gebruikelijke patroon in de politieke arena is andersom: de oppositie valt aan en de regering verdedigt. De Congrespartij in Gujarat is nauwelijks in staat een vuist te maken tegen Modi en mist een krachtige leider die hem met succes aanvalt. Het is bij deze verkiezingen nauwelijks gegaan over Gujarat zelf, maar vooral over wat er allemaal – naar het oordeel van Modi en zijn BJP – mis is met de landelijke regering onder leiding van de Congrespartij. Behalve kiezers die tevreden zijn over Modi’s prestaties op het gebied van de economie trok hij daarmee ook kiezers die genoeg hebben van de vele corruptieschandalen en de impasse waarin de regering in New Delhi al geruime tijd zit door de wankele regeringscoalitie en de onmacht van premier Manmohan Singh om slagvaardig het land te regeren.

  Achilleshiel

Modi kreeg het al eerder voor elkaar om het bij deelstaatverkiezingen niet over Gujarat te hebben. Zo opende hij in 2005 de aanval op de toenmalige Pakistaanse president Pervez Musharraf en zijn vermeende banden met terreurorganisaties. Voor dit veiligheidsthema waren veel Gujarati’s gevoelig, en zij stemden op Modi. Na de verkiezingszege repte Modi met geen woord meer over Musharraf. De oppositie bleek niet in staat tijdens de campagne de aandacht te vestigen op de toen nog slecht ontwikkelde stroom- en watervoorziening in de deelstaat of op de ernstige rellen van 2002. Modi’s achilleshiel namelijk is zijn rol als deelstaatpremier tijdens die religieuze rellen waarbij ruim duizend mensen omkwamen, vooral moslims die niet door leger en politie beschermd werden tegen bendes gewapende en moordende orthodoxe hindoes. Modi valt in elk geval nalatigheid te verwijten bij deze gebrekkige bescherming van moslims tijdens de rellen. Na moeizame en slepende rechtszaken die telkens werden uitgesteld en stilgelegd omdat getuigen hun belastende verklaringen introkken na – naar achteraf bleek – onder druk te zijn gezet vanuit de BJP, is die conclusie getrokken, hoewel Modi blijft volhouden dat hem niets te verwijten valt. Er lopen nog steeds onderzoeken naar de vraag of Modi met opzet leger en politie opdracht heeft gegeven niet in te grijpen. De uitkomsten van die onderzoeken zijn belangrijk voor Modi omdat het bij een voor hem negatieve uitkomst moeilijk zal worden om van zijn polariserende imago af te komen.

  Geboycot door het buitenland

Dat imago is hardnekkig, want Modi krijgt bijvoorbeeld nog altijd geen visum voor de VS, door een wet die toegang tot dat land verbiedt aan buitenlandse regeringsfunctionarissen die medeplichtig worden geacht aan ernstige schendingen van religieuze vrijheid. Vanwege de economische groei, de blijvende populariteit van Modi in Gujarat, zijn (toen al) voorziene overwinning bij de deelstaatverkiezingen van 2012 en zijn ambities om namens de BJP kandidaat voor het landelijke

Gezichtsverlies Congrespartij beperkt door overwinning in Himachal Pradesh Niet alleen in Gujarat werden eind 2012 deelstaatverkiezingen gehouden, ook in de noordelijke deelstaat Himachal Pradesh ging men naar de stembus. Lukte het de Congrespartij niet om in Gujarat de verkiezingen te bepalen, in Himachal Pradesh deed de partij dat wel, met een stevige overwinning op de BJP, die met een grote meerderheid de deelstaatverkiezingen van 2007 won, als resultaat. Daarmee is de Congrespartij na vijf jaar weer aan de macht in de bergachtige deelstaat en heeft de stemgerechtigde bevolking zich aan haar gewoonte gehouden bij verkiezingen de zittende regering weg te stemmen.

premierschap te worden bij de parlementsverkiezingen in 2014, heeft de Britse Hoge Commissaris James Bevan eerder in 2012 wel een ontmoeting gehad met Modi. Daarmee kwam een eind aan een tienjarige boycot van de deelstaatpremier van Gujarat door Engeland. Dergelijke ontmoetingen zijn voor Modi belangrijk om in de landelijke politiek een rol te kunnen spelen.

  Landelijke verkiezingen 2014

Al jaren is de BJP op zoek naar een nieuwe charismatische en tegelijk voor brede kringen in de multireligieuze en multiculturele Indiase samenleving acceptabele partijleider om bij de landelijke verkiezingen te kunnen winnen van de Congrespartij die steeds verder in het nauw komt. De BJP moet zich kunnen presenteren als een redelijk alternatief voor de met zichzelf worstelende Congrespartij. Na de verkiezingswinst in Gujarat is er nauwelijks nog twijfel over dat Modi namens de BJP de verkiezingsstrijd tegen de Congrespartij in 2014 gaat leiden. Maar het zal moeilijk worden voor de BJP om zich als redelijk te presenteren als de resultaten van lopende onderzoeken naar Modi’s rol tijdens de rellen van 2002 slecht voor hem uitpakken. Dan zal zijn imago van havik, van polariserende hindoe-populist, sterk aan hem blijven kleven en tegen hem werken bij een gooi naar de macht.

  Moslims tegemoet treden

Modi is er daarom alles aan gelegen om moslims in Gujarat tegemoet te treden. Zo heeft hij veel geld geïnvesteerd in openbare en particuliere scholen voor moslims: in tien jaar tijd is het aantal onderwijsinstituten voor moslims verviervoudigd. En bijna tien procent van de overheidsbanen in Gujarat wordt ingenomen door moslims, wat in evenwicht is met het percentage moslims in de deelstaatbevolking. Ook is Modi in januari 2012 een aantal dagen gaan vasten voor vrede en harmonie. Hij maakte dat gebaar niet toevallig tien jaar na de rellen in Gujarat.

  Uitdaging

Modi’s troef is zijn succesvolle economische beleid. Zijn achilleshiel is zijn polariserende imago. Al vier keer achter elkaar bleek hij in staat om bij deelstaatverkiezingen Gujarat in een ijzeren politieke greep te houden. Om een succesvolle overstap naar de landelijke politiek te maken en de BJP naar een verkiezingsoverwinning te leiden, zal Modi nog veel moeten doen om zich meer bemiddelend op te stellen. Een van de belangrijkste uitdagingen voor Modi zal daarom zijn om een krachtig leider te blijven, maar ook een bewindsman te zijn die bevolkingsgroepen samenbrengt in plaats van tegen elkaar opzet.