terug
Uit: India Nu 95 (mei-jun 1995)


De zoveelste bijna-atoomoorlog

Kashmir schreeuwt om internationale bemiddeling



Kashmir komt slechts af en toe in het internationale nieuws, bijvoorbeeld als de separatisten in het Indiase deel weer eens fors hebben toegeslagen of Amnesty International met een rapport komt over de schending van de mensenrechten ter plekke. Maar over het algemeen blijft het opvallend stil rond Kashmir. Op de agenda's van bijvoorbeeld de veiligheidsraad heeft het gebied tegenwoordig weinig prioriteit. Dat is opmerkelijk omdat het gebied een ernstige bedreiging blijft vormen voor vrede en veiligheid, niet alleen in Zuid-Azië, maar wellicht in de hele wereld.

In hun belangwekkende boek 'Critical Mass: The Dangerous Race for Superweapons in a Fragmented World' omschrijven de Amerikaanse journalisten William E. Burrows en Robert Windrem de regio zelfs als de 'gevaarlijkste plek op aarde'. Het wordt kortom hoog tijd dat de internationale gemeenschap zich meer aan dit conflict gelegen laat liggen en er serieuze bemiddelingspogingen van de grond komen. Het nucleaire arsenaal van beide landen, de voorgeschiedenis van het slepende conflict en de oorlogszuchtige taal die zowel Indiase als Pakistaanse politici met enige regelmaat uitslaan, maken Kashmir tot een levensgevaarlijk kruitvat en zijn reden genoeg voor meer internationale inspanning.


Voorgeschiedenis

Sinds de opdeling van Brits-Indië in India en Pakistan in 1947, is het voormalige vorstendom Kashmir door beide staten fel betwist. Het gebied heeft nooit formeel deel uitgemaakt van het Britse imperium, maar was wel volledig afhankelijk van de Britten. Bij de onafhankelijkheid koos de vorst van Kashmir, de hindoe Hari Singh, voor aansluiting bij India, terwijl de meerderheid van zijn onderdanen moslim was en een aansluiting bij het islamitische Pakistan dus meer voor de hand lag. De spanning tussen Pakistan en het formeel seculiere maar door hindoes gedomineerde India was alom te snijden door de opdeling. Daarbij vluchtten zo'n vijf miljoen hindoes van Pakistan naar India, ongeveer eenzelfde aantal moslims in omgekeerde richting en kwamen naar schatting een miljoen mensen om het leven.
De aansluiting van Kashmir bij India in 1948 was aanleiding voor de eerste oorlog tussen Pakistan en India. De oorlog duurde tot 1949 en werd pas beëindigd na tussenkomst van de (toentertijd meer betrokken) VN. Sindsdien is Kashmir opgedeeld in een Indiaas en een Pakistaans gedeelte, van elkaar gescheiden door een internationaal bekrachtigde demarcatielijn. Maar nog altijd is India van mening dat het indertijd door Hari Singh ondertekende verdrag van toetreding legitiem is. Pakistan daarentegen vindt dat de VN-resolutie uit 1949, op grond waarvan de bevolking van Kashmir zelf over de toekomst van hun land zou beslissen, alsnog uitgevoerd dient te worden.
In 1965 volgde een korte hevige grensoorlog en in 1971 raakten beide landen weer in oorlog door de interventie van India in het toenmalige Oost-Pakistan wat uiteindelijk leidde tot de onafhankelijkheid van Bangladesh. Na dat laatste conflict kwamen beide landen eindelijk ook overeen een officiële 'staakt-het-vuren-zone' in te stellen rond de bestandslijn in Kashmir. Daarmee was de scheiding van Kashmir en zijn bevolking een feit. Sindsdien strijden nationalistische Kashmiri groepen voor een eigen onafhankelijke staat.


Nucleaire crisis

Behalve door deze drie oorlogen kenmerkt de relatie tussen beide landen zich vooral door een lange reeks diplomatieke conflicten en 'bijna-oorlogen'. Pakistaanse en Indiase media maken om de haverklap melding van verdachtmakingen en verwijten die Delhi en Islamabad elkaar om de oren gooien. Daarbij speelt het opkomend religieus extremisme op het Indiase subcontinent een belangrijke rol. Islamabad zou islamitische separatisten in Kashmir logistiek en financieel ondersteunen en ook de hand hebben gehad in terrorisme in India, zoals de bloedige bomaanslagen begin 1993 in Bombay. De bestorming en sloop van de Babri moskee in het Indiase Ayodhya door een kwart miljoen militante hindoes in december 1992 leidde tot verwijten uit Islamabad dat India zijn moslimburgers onvoldoende kon of wilde beschermen. Volgens Burrows en Windrem volgde de bestorming van de moskee op nieuwsberichten in India dat Pakistan in het voorjaar van 1990 op het punt had gestaan kernwapens te gebruiken tegen India toen de spanning rond Kashmir een nieuw hoogtepunt bereikte. Eerder, in 1986 was er een andere nucleaire 'bijna-crisis'. Het Indiase leger hield toen grootscheepse oefeningen, waarop Islamabad besloot te mobiliseren en nucleair arsenaal koud te testen.
Hoe goed Burrows en Windrem zich ook gedocumenteerd hebben, regeringskringen in Delhi en Islamabad doen dit soort berichten over de nucleaire 'bijna-crises' af als Amerikaanse bemoei- en sensatiezucht. Harde bewijzen zijn er niet, maar dat neemt niet weg dat het niet zo denkbeeldig is dat een nieuw conflict in de toekomst ooit uit de hand zal lopen. In het Indiase deel van Kashmir woedt al jaren een openlijke oorlog tussen het Indiase leger en separatisten waarbij ook de burgerbevolking veel te lijden heeft. Rond de demarcatielijn liggen Indiase en Pakistaanse troepen bij de Siachen-gletsjer nog altijd zwaarbewapend tegenover elkaar, waarbij er de laatste tien jaar geregeld incidenten voorkomen (ondanks de overeenkomst van 1971).
Het toenemende religieuze extremisme op het subcontinent vormt voor de Indo-Pakistaanse verhoudingen alleen maar olie op het vuur. Beide kernmachten tellen gezamenlijk een miljard inwoners en er is weinig voorstellingsvermogen voor nodig om in te zien dat in een dergelijke situatie een nucleair conflict direct zal leiden tot een hel van Dante. Geen enkel gebied is dat waard. Het conflict rond Kashmir kan niet anders dan op vreedzame wijze worden opgelost, hoe diep de onderlinge rivaliteit tussen Delhi en Islamabad en hun weerstand tegen internationale bemoeienis ook is.

XXX

Dit altikel is eerder gepubliceerd in het Utrechts Nieuwsblad.
William E. Burrows & Robert Windrem. 'Critical Mass: The Dangerous Race tor Superweapons in a Fragmented World.' Simon & Schuster, Londen 1994. Import van Ditmar, prijs ƒ 59,80, ISBN 0-671-71096-6




begin document

tijdschrift India Nu

HOME Landelijke India Werkgroep

Landelijke India Werkgroep - 3 juli 2008