Modi's hete hangijzers

In de aanloop naar de parlementsverkiezingen van mei dit jaar werd steeds duidelijker dat de regerende Congrespartij een pak slaag van de kiezer zou krijgen. Dat het zou uitlopen op een absolute meerderheid voor de hindoenationalistische BJP was toch een verrassing. Het roer gaat nu resoluut om. Maar waar vaart het schip heen?

Echt zin in de parlementsverkiezingen leek Rahul Gandhi, leider van de Congrespartij, niet te hebben. Hij liet tot het laatst open of hij zich kandidaat zou stellen voor het premierschap. Van zijn moeder Sonia Gandhi, die wegens haar zwakke gezondheid het partijleiderschap opgeeft, erfde hij een gammele oldtimer waarmee hij de Grand Prix van New Delhi moest zien te winnen. Bij verkiezingsbijeenkomsten straalde het gebrek aan zelfvertrouwen uit zijn ogen. Hij zat daar ook maar omdat het van hem werd verwacht. Het dynastieke karakter van de Congrespartij, de overdracht van de partijleiding binnen de familie, de vanzelfsprekendheid van personen en beleid, is decennialang haar kracht geweest. Nu is het haar opgebroken; de Congrespartij lijkt over haar eigen troef gestruikeld te zijn.
In 2004 had de Congrespartij overtuigend gezegevierd bij de landelijke parlementsverkiezingen. Van de economische groei die vanaf 1998 onder de BJP-regering was ontstaan, hadden alleen de elite en de middenklasse geprofiteerd. De armen waren er per saldo op achteruitgegaan, omdat de prijzen harder stegen dan hun inkomens. Zij stemden in 2004 massaal op de Congrespartij. Die zette tijdens haar twee regeerperiodes grote projecten op om hen van werk en voedsel te voorzien. De effectiviteit hiervan was echter gering door grootschalige corruptie en inefficiëntie.

  Genadeloos

Bij de verkiezingen van 2009 kwam de partij daar nog mee weg, misschien wel omdat de grote opponent BJP intern te sterk verdeeld was om een vuist te maken. Maar de Congrespartij raakte steeds verder verstrikt in haar eigen web. Zij wilde de arme bevolking niet van zich vervreemden; het op economische groei èn ongelijkheid uitdraaiende beleid van de BJP was daarom geen optie. Omdat er ook geen alternatief werd ontwikkeld, zakte de economische groei steeds verder in, investeringen bleven uit, inflatie nam toe. Tegelijk stapelden de corruptieschandalen zich op rond aanbestedingen op de telecommarkt en mijnbouwprojecten. De Congrespartij kwam haar verkiezingsbeloften aan de arme bevolking niet na. In 2014 was de afstraffing van de kiezer genadeloos. Bij de BJP was de machtsstrijd binnen de partij gewonnen door de flamboyante havik Narendra Modi. Zijn grote troef was de economische groei in de deelstaat Gujarat, waar hij sinds 2001 premier was. Een goed investeringsklimaat, korte lijnen met politici die knopen doorhakken, transparantie, niet de stroperigheid die de Indiase economie is gaan kenmerken onder het bewind van de Congrespartij. Hij beloofde de economische groei van Gujarat door te trekken naar het hele land. De aantrekkende wereldeconomie, gecombineerd met stimuleringsmaatregelen zoals belastingvrije economische zones die de BJP al in Gujarat had ingevoerd, moesten dat mogelijk gaan maken. De beurzen reageerden in elk geval met stijgende koersen op de overwinning van de BJP. Voor het eerst sinds 1984 heeft een partij in India weer de absolute meerderheid behaald. In de eerste decennia van de Onafhankelijkheid was dit normaal voor de Congrespartij; nu is dat de BJP gelukt. Zij hoeft

De golfslag van de politiek De grote nederlaag van de Congrespartij dit jaar was al even spectaculair als hun overwinning tien jaar eerder. Van 1998 tot 2004 had de hindoenationalistische BJP geregeerd in verschillende coalities. Zij was in het machtsvacuüm gedoken dat de Congrespartij begin jaren 90 van de vorige eeuw had laten ontstaan, toen haar tot dan toe onaantastbare politieke macht smoorde in corruptieschandalen en arrogantie. Vanaf begin jaren 90 volgden allerlei coalities elkaar in sneltreinvaart op. Voor India was het fenomeen coalitieregeringen nieuw; de Congres-partij had altijd vrijwel alleen geregeerd. De kiezer had eind jaren 90 behoefte aan rust en een sterke partij. Als dat de Congrespartij niet was, dan maar een andere. In dat vacuüm kwam de BJP op. Zij had een duidelijke politieke agenda: economische groei en de vorming van een sterke hindoestaat, waarin alle religies en etnische groepen welkom waren, zolang zij zich voegden naar het hindoebelang. Ondanks de angst die de BJP opriep onder etnische en religieuze minderheden, vertaalde haar krachtige imago zich in 1998 in verkiezingswinst. De partij bleek in staat coalitieregeringen te vormen en te leiden, maar heel stevig was het evenwicht niet. Dat kwam door de toegenomen macht in de coalitieregering van regionale partijen, die in hetzelfde machtsvacuüm waren opgekomen als de BJP. Daarbij kwamen de religieuze rellen van 2002 in Gujarat, waarbij ruim duizend mensen omkwamen, merendeels moslims. De onduidelijke rol van de door de BJP geleide deelstaatregering, waarvan Narendra Modi premier was, is altijd aan de BJP blijven kleven. De beschuldigingen van actieve betrokkenheid van BJP-kopstukken bij de rellen maakten de partij voor vele gematigde en niet-hindoes onbetrouwbaar als beschermer van de seculiere samenleving waar veel Indiërs trots op zijn. Het stimuleren van een open markt en buitenlandse investeringen had in Gujarat voor flinke economische groeicijfers gezorgd, waarvan echter vooral de elite en de middenklasse profiteerden. De BJP erkende dat en ging de landelijke parlementsverkiezingen van 2004 in met de campagne India Shining: stem op ons voor een nieuwe verkiezingstermijn, dan zal de groei ook bereikbaar worden voor de arme bevolking. Men verwachtte dat de BJP, de Congrespartij en de regionale partijen elkaar in balans zouden houden met eindeloze coalitieonderhandelingen, en een zwakke regering tot gevolg. Het liep totaal anders. De BJP leed een zware nederlaag en de Congrespartij was terug in het centrum van de macht. De armen en etnische minderheden hadden de macht gegrepen, stelden politieke analisten na de verkiezingen. De Congrespartij had een zware opdracht gekregen van de kiezer: de economische groei voortzetten en daarbij alle lagen van de bevolking betrekken. Dat ze daartegen niet opgewassen was, bleek tien jaar later.

geen tijd en energie te steken in moeizame coalitiebesprekingen en compromissen. Het doortastende economische beleid zal daarom zeker doorgevoerd worden. Daarbij rijzen wel vragen.

  Spanningsvelden

Hoe zal de BJP-regering omgaan met het spanningsveld tussen economische groei enerzijds, natuurbescherming en tribale bevolkingsgroepen anderzijds? Heiligt het doel van indrukwekkende groeicijfers alle middelen? Traditionele bevolkingsgroepen in landelijke gebieden waar kostbare grondstoffen in de bodem zitten, lijken veel te vrezen te hebben van de gretigheid waarmee de BJP inzet op economische groei. Wie zal in de politieke arena hun belangen behartigen?
Op de tweede plaats: in hoeverre zal de BJP ervoor zorgen dat iedereen van de voorziene economische groei profiteert en niet alleen de elite en de middenklasse, zoals in eerdere regeerperiodes? Als de BJP zich daarvoor niet hard maakt, zal de partij bij volgende verkiezingen veel stemmen verliezen van mensen die nu hopen dat alle Indiërs een beter leven krijgen. De toenemende economische ongelijkheid speelt bovendien in de kaart van de extreemlinkse maoïsten, die met succes een gewapende opstand in delen van India leiden. De afgelopen jaren is gebleken dat een militaire aanpak hiervan geen succes biedt. De militaire campagne nog intensiever maken, zoals president Rajapaksa van Sri Lanka heeft gedaan om de Tamil Tijgers te verslaan, zou een bloedige burgeroorlog ontketenen met een ongewisse uitkomst. Een duurzamere oplossing lijkt een ontwikkeling van de landelijke gebieden waarvan iedereen profiteert.
En met welke beleidsmaatregelen gaat de partij de positie van vrouwen in de samenleving bevorderen? Vijftig procent van de zetels in lokale bestuursorganen, de panchayats, is tegenwoordig voor vrouwen gereserveerd. Dat heeft een groeiende betrokkenheid van vrouwen bij de politiek teweeggebracht, zoals blijkt uit de sterke toename van het aantal vrouwen dat gaat stemmen. Vrouwen zijn bovendien een integraal onderdeel van de economische motor die de BJP weer op gang wil brengen. De partij kan zich niet permitteren hun belangen te negeren, ze zal hen actief moeten betrekken bij het bestuur en hun belangen moeten behartigen.

Tot slot: hoe zal hindoehardliner Narendra Modi omgaan met het islamitische buurland Pakistan? Zal hij gaan intimideren met India’s militaire overmacht aan de grens? Of zal hij een pragmatische, verzoenende toon aanslaan en op vrede aansturen? Vanuit economisch oogpunt is dat laatste het verstandigste. Want vrede met Pakistan zal economische activiteit tussen beide landen stimuleren. En er bestaat nauwelijks een vruchtbaarder bodem voor vrede dan wederzijdse economische belangen.
Over vijf jaar zien we of Modi de hete hangijzers heeft weten aan te pakken zonder zijn handen te branden.