terug
Uit: India Nieuwsbrief 49 (jul-aug 1987)



'Doordarshan', India's nieuwste drug



Iedere dinsdag- en zaterdagavond zijn de straten van de Pakistaanse stad Lahore nagenoeg uitgestorven. De reden hiervan is niet een uitgaansverbod in verband met het gevaar voor gewelddadige botsingen tussen de verschillende bevolkingsgroepen, maar de uitzending van de favoriete t.v.-serie 'Buniyaad'. Ook in India zijn de series razend populair. Er zijn er zelfs bij die meer dan 100 afleveringen lang miljoenen kijkers weten te boeien. 'Buniyaad' skoort tweede op de ranglijst van Indiaas meest bekeken televisieprogramma's. Tweemaal per week kijken enkele tientallen miljoenen mensen naar deze saga van een Punjabi-familie die begint in Lahore in 1915 en eindigt in Delhi 1985. Een professionele aanpak met veel aandacht voor details, goede akteerprestaties en een melodramatisch, nostalgisch verhaal, staan garant voor een groot sukses. In het noorden is de kijkdichtheid meer dan 90%. In het zuiden, waar het Hindi niet erg geliefd is bij de Dravidisch sprekende bevolkingsgroepen, zit toch nog altijd 40% van de televisiekijkers naar deze serie op de beeldbuis te kijken.


    Eksplosieve groei aantal kijkers


De ontwrichtende werking van yoga-oefeningen tijdens de ontbijt-t.v.
De laatste paar jaar is door de populariteit van series als Buniyaad en andere programma's het aantal televisiekijkers in India razend snel toegenomen. De eksplosieve groei van het fenomeen televisie, in India 'Doordarshan' (Ver Zien) genoemd, lijkt niet meer te stuiten. Zagen we tot voor kort nog maar zelden een t.v. in India, nu zijn er zeker in de grotere steden t.v.'s in overvloed. In ieder gezin dat het zich maar enigszins kan permitteren pronkt een toestel in de huiskamer. Maar ook de niet-bezitters kijken als ze in de gelegenheid zijn, bij hun kennissen of in openbare gelegenheden. Hoewel er in India ongeveer 7 miljoen toestellen zijn, wordt het aantal kijkers op 45 miljoen geschat.

Degenen die wel eens op bezoek gaan bij een Indiase familie uit de hogere of middenklasse, valt ongetwijfeld op dat op plaatsen waar een televisie is gekomen, deze het gezinsleven voor een belangrijk deel beheerst. Tijdens de vijf uur per dag dat er wordt uitgezonden, zit meestal de hele familie onafgebroken aan de buis gekluisterd. Nieuws, dokumentaires, films, series, reklame, alles wordt gretig verslonden door het enthousiaste publiek. De gastvrijheid waar India bekend om staat, heeft op tal van plaatsen het veld moeten ruimen voor een nieuw soort verslaving die televisie heet.
Momenteel is televisie vooral in de steden een sterk opkomend medium. Op het platteland zijn t.v.-toestellen nog steeds een uitzondering. In de dorpen die veraf liggen van de grotere steden waar de zendmasten staan, is de ontvangst vaak slecht. Maar wat belangrijker is, is dat televisie-uitzendingen voor de meeste Indiase boeren en landarbeiders nauwelijks interessant zijn vanwege hun lange vermoeiende werkdagen: 's morgens staan zij voor dag en dauw op om de kost te verdienen, zodat ze 's avonds de tijd niet hebben om te kijken omdat ze op tijd naar bed toe moeten.


    Afhankelijkheid

Afhankelijk van het merk dat men wil kopen, kost een kleurentelevisie momenteel zo'n 8.500 tot 12.500 roepies. Uiteraard is dit een bedrag dat voor de meeste Indiërs niet is op te brengen. Zelfs voor iemand met een redelijk inkomen zoals bijvoorbeeld een leraar of een bankemployee, bedraagt de aanschaf van een t.v. ongeveer een half jaarsalaris. Met wat geluk kan men soms wel aan een zwart-wit toestel komen, wat aanzienlijk goedkoper is. Een zwart-wit t.v. is echter uiteraard veel minder status-verhogend.
Ondanks de niet-geringe verkoopprijs bedraagt de produktie van kleurentoestellen ruim 2 miljoen per jaar. In tegenstelling tot de zwart-wit televisies die helemaal in eigen land worden geproduceerd, wordt 80% van de onderdelen van KTV's geïmporteerd. Daarnaast moet worden vastgesteld dat, zeker nu de roepie samen met de dollarkoers daalt, de prijzen van t.v.'s in India snel stijgen omdat onderdelen die grotendeels uit Japan komen veel duurder zijn geworden. De groei van de markt komt dan ook voor een belangrijk deel ten goede aan het buitenland. De produktie van t.v.'s door bedrijven met een belangrijk buitenlands aandelenkapitaal zoals PEICO (Philips), was tot voor kort door de overheid sterk aan banden gelegd. Het gevaar is groot dat door de liberaliseringspolitiek van de regering Gandhi, multinationals in toenemende mate beslag gaan leggen op zowel produktie als de afzetmarkt.


    Een stukje geschiedenis

In tegenstelling tot wat men misschien verwacht, is televisie geen nieuw verschijnsel in India. Al meer dan een kwart eeuw verschijnen er uitzendingen op de buis. In 1959 werd in New Delhi met 20.000 dollar steun van de UNESCO de eerste studio ingericht, met het doel edukatieve programma's te verzorgen. Voor de ontvangst zorgde de Ford Foundation, die de kosten van de installatie van gemeenschaps-t.v.-sets in een aantal dorpen rondom de hoofdstad voor haar rekening nam. Het duurde een aantal jaren voordat er ook andere programma's werden uitgezonden. Onder druk van zowel producenten als publiek verschenen in augustus 1965 de eerste informatieve en amusementsprogramma's.
Een belangrijke doorbraak bij de opkomst van de televisie was de uitbreiding van het aantal zendstations sinds 1972. Na Delhi volgden Bombay, Calcutta, Madras en Lucknow. Maar ook het installeren van krachtiger zenders en transmissiestations zorgde voor een groter bereik en dus voor een steeds groter publiek. In tien jaar tijd groeide het aantal t.v.'s van 22.000 in 1970 naar bijna 1 miljoen in 1980. De grote 'boom' kwam echter pas goed in de jaren tachtig. Momenteel zijn er meer dan 180 zenders die vrijwel het gehele land bestrijken. Helaas zijn er 150 afhankelijk van uitzendingen vanuit Delhi, hetgeen voor de kijkers een ernstige belemmering vormt aangezien in de meeste van die programma's Hindi wordt gesproken.
De regering heeft plannen om de regionalisering van televisie naar verschillende deelstaten toe te bevorderen. Een aanzienlijk deel van het 7 miljard roepies tellende budget voor de promotie van Doordarshan in het zevende

Buitenlandse produkties zijn definitief uit: Indiase familieseries als Yeh Jo Hai Zindagi scoren het hoogst, dus ook bij de sponsors.
vijfjarenplan zal hiervoor worden uitgetrokken. Voornaamste doelstellingen van dit plan zijn: direkte service aan het publiek in verschillende deelstaten door uitzendingen in de regionale talen; nationale uitzendingen voor het hele land vanuit Delhi en uitzendingen die op nationale belangstelling kunnen rekenen vanuit andere plaatsen; lokale uitzendingen van beperkte duur die over meerdere kanalen kunnen worden uitgezonden.


    Reklame

Sinds er in 1975 reklame op televisie werd toegestaan, is de kommercialisering van dit medium in een rekordtempo toegenomen. Bijna een kwart van alle zendtijd wordt op dit moment besteed aan reklamespots of het uitzenden van gesponsorde programma's. Tot deze laatste behoren onder andere de eerder genoemde series. Voor of na afloop van elke aflevering is er tijd gereserveerd voor een minuut reklame. De kosten hiervan bedragen 150.000 roepies. Voor bedrijven die zich het maken van gesponsorde programma's kunnen veroorloven, is dit vaak nog goedkoper dan het uitzenden van een gewone spot. Een spotje van 10 sekonden kost al gauw 40.000 roepies. Voor reklame tijdens de zogenaamde Super A-programma's moet bijna het dubbele worden betaald. Deze cijfers maken duidelijk dat reklame-inkomsten voor Doordarshan heel belangrijk zijn. In 1986 werd hiermee naar schatting 600 à 700 miljoen roepies verdiend.
Veel bedrijven maken gretig gebruik van de mogelijkheden om hun produkten via de beeldbuis aan de man te brengen. Op dit moment is de vraag naar kommerciële zendtijd 200 maal zo groot als het aanbod. Gezien de mogelijkheden van de zich snel uitbreidende markt voor luxe- en konsumptieartikelen, die (potentieel) zelfs groter is dan de West-Europese markt, loopt een aantal multinationals zelfs het water in de mond bij het idee de Indiërs via televisie over te halen hun produkten te kopen. Het is dan ook niet verwonderlijk dat een aantal grote adverteerders zijn overgeschakeld van reklame in dagbladen en tijdschriften naar televisiereklame. De grootste adverteerders op de beeldbuis zijn momenteel: Hindustan Lever (de Indiase branch van Unilever), Colgate-Palmolive, en Hindustan Cocoa. Reeds in 1984-85 besteedde Hindustan Lever de helft van haar 26 miljoen roepies bedragende advertentiebudget aan reklame op t.v.


    Negatieve gevolgen

De invloed van televisie op de levensstijl en het konsumptiepatroon van de Indiërs is van een niet geringe betekenis. Dit betreft niet alleen de middenklasse zoals wel eens wordt verondersteld, maar alle lagen van de (stedelijke) bevolking. De meeste kijkers zijn echter niet in staat om zelfs ook maar een enkel luxe-produkt dat op t.v. getoond wordt, te kopen. Nadelige effekten van reklame liggen dan ook zeer voor de hand. Het gros van de kijkers wordt steeds cynischer en ontevredener. Ze verliezen het geloof in ekonomische groei en welvaart binnen eigen bereik. Hoewel de levensstandaard voor velen is toegenomen, neemt onder invloed van de televisie helaas ook de onvrede en frustratie over het voortdurende gebrek aan koopkracht toe.
Een ander nadelig gevolg van de televisie is de misleiding van de kijkers. In India is de werking van produkten overdrijven en het verkopen van onwaarheden aan de konsument heel gewoon. Er is nauwelijks keuring op het uitzenden van reklame. Het is daarom heel normaal dat de Indiase tandpasta ook een geneeskrachtige werking heeft. En zeg eens, wie zal er aan twijfelen als je favoriete filmster of cricketheld je hiervan probeert te overtuigen?


    Aanbod van programma's

Er is op dit moment nog maar weinig te bespeuren van het edukatieve doel waarvoor de televisie in India werd geïntroduceerd. Het is vooral het amusement van melodramatische of humoristische series dat nu de meeste kijkers trekt, en natuurlijk zijn ook in India kwizzen zeer in trek. Daarnaast zijn er de films, liefst met zang en dans, die het evenals in de bioskoop op de buis goed doen. Nieuws en sport behoren uiteraard ook tot de dagelijkse kost.
Behalve avonduitzendingen, wordt er sinds vorig jaar ook ontbijttelevisie verzorgd. Elke ochtend om 7 uur worden de Indiërs door Doordarshan met een goedemorgengroet gewekt. Na een muzikale introduktie met beelden van het ontwaken der natuur, volgt het nieuws. Daarna is het tijd voor de sportievelingen om de ledematen te strekken met een kwartiertje aerobic-gymnastiek. Vanzelfsprekend kan men 's ochtends niet zonder vermaak, daarom is er ook tijd ingeruimd voor een serie.

Wat opvalt is dat, ondanks het gegeven dat kinderen 40% van het t.v.-publiek uitmaken, er nagenoeg geen specifieke kinderprogramma's zijn. Buitenlandse series zoals Sesamstraat acht men niet geschikt vanwege het typisch

De serie van konsumentenbehartigster Rajani veroorzaakte zelfs een staking van de Bombay taxiwallahs.
westerse karakter ervan. Bovendien lijkt het een welhaast onmogelijke opgave om in een land met zoveel verschillende talen en kulturen, een geschikt programma te maken. Speciale aandacht voor de eigen taal lijkt vooral voor kinderen zonder meer een noodzaak. Het zal echter nog wel even op zich laten wachten voor het zover is dat kinderen kunnen genieten van verstaanbare leuke en/of leerzame programma's. Tot die tijd zullen zij het helaas moeten doen met hetgeen ze voorgeschoteld krijgen.


    Het sukses van de tv-series

Zoals vrijwel overal ter wereld doet ook in India geen enkel programma het zo goed als de televisieserie. In het begin waren vooral buitenlandse series als Lucy of Startrek erg in trek, maar het duurde niet lang of deze werden verdrongen door produkten van eigen bodem. Een aantal series is weliswaar nog steeds afgeleid van typisch westerse voorbeelden, zoals bijvoorbeeld de serie Khandaan die op het verhaal van Dynasty is gebaseerd, maar de meeste series bevatten tegenwoordig toch een echt Indiaas verhaal, Indiase akteurs, en zang.
Behalve programma's van het Dallas- en Dynasty-type, worden er ook zeer goede series vervaardigd waar ook het gewone volk een plaats in heeft. Dit zal ongetwijfeld te maken hebben met het feit dat beroemde filmregisseurs als Ray en Sen, programma's maken voor televisiekijkers. Nukkad, een serie die zich afspeelt in de sloppenwijken, is bij het publiek zeer gewaardeerd.
Niet alleen regisseurs, maar ook favoriete sterren van het witte doek werken graag voor t.v. Op de buis wordt men nog beroemder dan in de bioskoop. Populaire series als Hum Log, Sitcom en Buniyaad, brengen natuurlijk ook nieuwe helden voort. Tot voor kort nog onbekende akteurs en aktrices krijgen door een rol in een veel bekeken serie nu vaak duizenden brieven per dag van mensen uit heel India. Ze zijn zo bekend bij het grote publiek dat ze zich in het openbaar vaak niet meer kunnen vertonen, omdat ze bang zijn vermorzeld te worden door de vele fans die hun geliefkoosde speler willen aanraken of om een handtekening willen vragen.

Een van de belangrijkste beperkingen van de series op dit moment is, dat zij zich vooral richten op Hindi-sprekend India. Er is weinig of geen oog voor de geografische verscheidenheid en de rijkdom aan verschillende talen en kulturen in India. Bij Doordarshan zijn er slechts een paar personen die alle belangrijke beslissingen nemen. Tot nog toe zijn het drie burokraten uit het Mandi-huis, een oud bouwvallig gebouw in Delhi waarin de televisiekantoren zich bevinden, die beslissen waar 45 miljoen Indiërs naar kijken. In een bedrijf waar zoveel geld omgaat en waar slechts enkelen het voor het zeggen hebben, is het gevaar voor eenzijdigheid groot. Veel Indiërs kijken met verlangen uit naar het aangekondigde regionaliseringsbeleid van de overheid. Het is te hopen dat men hier een serieuze zaak van maakt, zodat ook de kijkers in West-Bengalen, Tamil Nadu, Andhra Pradesh, etcetera, kunnen kijken naar hun 'eigen' favoriete programma.


    Als het doek valt

Aan ieder programma komt een einde, zelfs als je liefste televisieserie Buniyaad heet. Tot groot verdriet van ontelbare trouwe kijkers werd eind mei de laatste van de 104 afleveringen van dit verhaal over een Punjabi-familie uitgezonden. Voor de verslaafden zal het zeker enige tijd duren eer zij de ontwenningsverschijnselen te boven zijn. Een ding staat vast: voor hen zullen de dinsdag- en de zaterdagavond nooit meer hetzelfde zijn. Waarschijnlijk zal er altijd een leeg gevoel overblijven of een intens verlangen naar sterren als Prince en Mangala.

De cast van Buniyaad voor het laatst bijeen.

XXX




begin document

tijdschrift India Nu

HOME Landelijke India Werkgroep

Landelijke India Werkgroep - 20 februari 2010