Congrespartij in het nauw

De regerende Congrespartij staat er in de aanloop naar de landelijke parlementsverkiezingen van 2014 slechter voor dan haar grootste concurrent, de hindoe-nationalistische Bharatiya Janata-partij (BJP). Toch is het nog geen gelopen race.

Het is bijna een wonder als de door de Congrespartij geleide United Progressive Alliance (UPA) de eindstreep van haar tweede termijn haalt. De regeerperiode staat vooral in het teken van schandalen en problemen. De ene na de andere coalitiepartner verliet de regering en men voorkwam verdere leegloop alleen door ruim baan te geven aan de eisen van de resterende coalitiepartners.
De winst van de Congrespartij bij de parlementsverkiezingen van 2009 was meer te danken aan interne conflicten bij de concurrerende BJP dan aan eigen successen in de eerste regeerperiode. In 2013 zijn de problemen van de BJP nog niet verdwenen. Zo blijft partijleider Narendra Modi, een charismatisch populist maar ideologisch minder in de partij verankerd dan mededinger en hindoehardliner Lal Krishna Advani, omstreden. Maar met Modi heeft de BJP wel een sterke troef in handen. Hij voerde als deelstaatpremier van Gujarat een economisch beleid van transparantie en korte lijnen naar politieke leiders, en bestreed bureaucratie en corruptie. Gujarat liet de afgelopen jaren indrukwekkende groeicijfers zien.
Juist economisch is het India als totaal onder de Congrespartij steeds slechter gegaan. De groei blijft ver achter bij de verwachtingen en de Indiase munt is in waarde afgenomen. Niet alles is het gevolg van slecht beleid; de wereldwijde crisis is ook in Azië voelbaar. Maar zelfs economen uit de Congrespartij menen dat met een krachtig beleid de Indiase economie er beter voor had kunnen staan. Corruptie en bureaucratie, die het ondernemersklimaat ongunstig beïnvloeden, zijn sinds 2009 eerder toe- dan afgenomen. Activist Anna Hazare, geïnspireerd door Gandhi en gesteund door massale onvrede onder de bevolking, leidde in 2011 een populaire massabeweging die de Congrespartij dwong tot verscherping van de anticorruptiewetgeving. De beweging raakte vervolgens zelf in diskrediet door beschuldigingen van corruptie, antidalit- en antimoslimsentimenten en sympathie voor hindoe-fundamentalisme. Hazare betichtte de Congrespartij van een lastercampagne maar het mocht niet meer baten: zijn naam verloor glans, de beweging populariteit.
Dat was alleen op de korte termijn goed nieuws voor de Congrespartij. Corruptie is nog altijd onlosmakelijk met haar naam verbonden en daar heeft de partij geen afdoende antwoord op. De deelstaatverkiezingen van december 2013 gaven al een voorproefje van wat haar te wachten staat. Niet alleen de BJP, maar ook de nieuwe Aam Aadmi Party (AAP) ofwel ‘Partij van de Gewone Man’ liet de krakende Congrespartij ver achter zich in belangrijke deelstaten, waaronder haar bastion Delhi. De AAP, een partij-geworden afsplitsing van Hazare’s beweging, deed dat met behulp van hetzelfde brede electoraat waarop de Congrespartij al sinds mensenheugenis steunt.

  Alle gezindten

De Congresparetij zal oude tactieken uit de kast halen om kiezers te winnen. Onveranderd is de seculiere inslag, die de partij sinds haar oprichting in 1885 een brede basis heeft gegeven. Weliswaar zijn regionale partijen steeds machtiger geworden, toch onderscheidt de Congrespartij zich door religies en minderheden te omarmen. Veelzeggend is haar houding tegenover de organisatie Indian Mujahideen, die sinds een reeks aanslagen in 2010 op de internationale lijst van terreurorganisaties staat. De Congrespartij heeft steeds gezegd dat de Mujahideen hun aanhang vinden onder moslims die gefrustreerd zijn geraakt door de rellen in Modi’s Gujarat in 2002, waarbij vooral moslims omkwamen, en door de gebrekkige rechtsgang daarna. Daarmee benoemt ze de BJP en Modi tot onruststokers op de achtergrond. De regering in Delhi probeert de Mujahideen wel aan te pakken, maar straalt tegelijk uit dat moslims bij de Congrespartij welkom zijn. En die boodschap betreft niet alleen moslims, maar alle gezindten en minderheden in de Indiase samenleving: bij de Congrespartij bent u veilig, zij zorgt voor u. Hiervoor brengt de partij grote offers. Zo stemde de regering eerder dit jaar in met de vorming van de nieuwe deelstaat Telangana, als tegemoetkoming aan de oude roep om zelfstandigheid van het Telugu sprekende bevolkingsdeel van Andhra Pradesh.

  Medicijnpatenten

De Congrespartij dingt van oudsher ook naar de gunsten van een grote groep kiezers die zich over het algemeen in stilte hult: de armen. India is ondanks afnemende groeicijfers en devaluatie van de roepie een belangrijke economische macht in de wereld. Maar nog altijd leeft de helft van de 1,2 miljard Indiërs van zo’n 2 dollar per dag. De door inflatie stijgende voedselprijzen doen een aanslag op hun koopkracht en leiden tot protesten. De Congrespartij is zich bewust van de politieke macht van de armen en probeert hun levensomstandigheden onder andere te verbeteren door een plan om de kosten voor medicijnen laag te houden.
Het plan behelst gratis medicijnverstrekking aan mensen die daarvoor geen geld hebben. Artsen mogen geen dure merkmedicijnen meer voorschrijven. Daarnaast worden geen patenten meer geregistreerd voor nieuwe medicijnen die nauwelijks een verbetering zijn ten opzichte van hun voorgangers. Westerse geneesmiddelenfabrikanten komen, voordat een geneesmiddelpatent verloopt, steevast met een nieuw en vergelijkbaar middel, om daarvoor weer een winstgevend patent te kunnen laten registreren. De Indiase overheid steekt daar dus een stokje voor, zodat Indiase fabrikanten goedkope, generieke varianten kunnen maken van geneesmiddelen waarvan het patent is verlopen. De Congrespartij hoopt er, als aanjager van het plan, politiek gewin uit te halen.
Het is de vraag of het teruggrijpen van de Congrespartij op oude verkiezingsstrategieën voldoende zal zijn om de aandacht af te leiden van de dramatisch verlopen tweede regeerperiode van de UPA. Ze staat voor de opgave een premier-kandidaat te vinden die het hoofd kan bieden aan de begaafde debater Narendra Modi, én moet opnieuw de gunst van de kiezer winnen – die alle reden heeft om de partij de rug toe te keren.