terug
Onderstaand artikel is gepubliceerd in: Trouw, 23-11-1995      

Rugmark helpt wel tegen kinderarbeid

door:
Gerard Oonk


Onder toeziend oog van Johan Stekelenburg kreeg Rita Kok het eerste tapijt met een kindvriendelijk keurmerk uit handen van Kailash Satyarthi, de voorzitter van de 'Zuidaziatische coalitie tegen kinderarbeid' (SACCS).
Gisteren kreeg 'first lady' Rita Kok op het FNV-congres in Eindhoven het eerste in Nederland geïmporteerde 'Rugmark tapijt' overhandigd door Kailash Satyarthi, voorzitter van de 'Zuidaziatische coalitie tegen kinderarbeid' (SACCS). Het Rugmark is een in India ontwikkeld keurmerk dat fabrikanten verplicht zonder kinderarbeid te werken en hun werknemers boven de veertien jaar minstens het minimumloon te betalen. In Nederland wordt het actief gepromoot door de FNV, de Novib, Unicef Nederland, de protestantse hulporganisatie 'Kinderen in de knel' en de Landelijke India Werkgroep.

In Trouw van 10 november wordt het Rugmark in een recensie van Harriët Salm van het recent verschenen boek 'Kinderen van de krokodil' van de Belgische journalist Rudi Rotthier echter neergesabeld als een 'dieptepunt in buitenlandse bemoeienis'. Het controlesysteem zou falen omdat 'twee van de drie drijvende industriële krachten achter dit keurmerk niet deugen'.
Is het Rugmark inderdaad een mislukking en zijn de Nederlandse organisaties die zich inzetten voor dit keurmerk bezig aan een dood paard te trekken? Het tegendeel is het geval. Niet alleen is dit eerste keurmerk tegen kinderarbeid nog steeds bezig met kwaliteitsverbetering, maar het heeft ook anderen - met name de regeringen van India, Nepal en Pakistan - geprikkeld om zelf met initiatieven te komen.
De indrukken die Rotthier van het Rugmarksysteem heeft opgedaan dateren van begin dit jaar, toen de Rugmark stichting net van start was gegaan. Inmiddels is de situatie drastisch veranderd. De opmerking over het 'niet deugen' van enkele betrokkenen gaat terug op vele jaren geleden. Het gaat hier om beschuldigingen tegen de vertegenwoordigers van de tapijtindustrie in het Rugmark bestuur, die in een ver verleden misdrijven zouden hebben gepleegd. Dat zegt niets over mogelijke lacunes in het controlesysteem nu.

Campagne
Het Rugmark-keurmerk voor tapijten zonder kinderarbeid is voortgekomen uit de strijd van SACCS tegen de exploitatie van kinderen in de tapijtindustrie in India, Pakistan en Nepal. Het bevrijden van individuele kinderen bleek dweilen met de kraan open, omdat steeds weer nieuwe kinderen werden gerecruteerd. Omdat de Indiase regering zich nauwelijks inzette om een eind te maken aan de wettelijk verboden kinderarbeid in de tapijtindustrie, wendde SACCS zich tot de westerse importeurs en consumenten van deze tapijten.
De campagne van SACCS en enkele grote ontwikkelingsorganisaties startte in Duitsland, waar 45 procent van alle Indiase hand geknoopte tapijten naar toe gaan. Inmiddels zijn ook in de VS, Engeland, Italië, Scandinavië, België, Luxemburg en Nederland campagnes gestart om bekendheid te geven aan het lot van de 'tapijtkinderen' en de invoering van het keurmerk voor kinderarbeidvrije tapijten te bevorderen.
De Rugmark stichting is begin dit jaar van start gegaan. Exporteurs die in aanmerking willen komen voor een Rugmark-licentie, moeten ondermeer een complete lijst opgeven met tapijtknoperijen die voor hen werken. Daarvan wordt ongeveer 30 procent steekproefsgewijs door inspecteurs gecontroleerd. Ook vinden 'herinspecties' plaats. In het geval van 'gezinsarbeid' moet de inspecteur controleren of het kind naar school gaat.

De eerste zes maanden zijn duidelijk een leerperiode geweest voor de Rugmark stichting, waarin zeker niet alles vlekkeloos is verlopen. Het was bijvoorbeeld aanvankelijk niet duidelijk of de regelmatig voorkomende lege plekken achter de weefgetouwen - wellicht van kinderen die zich bij de aankomst van inspecteurs snel hadden moeten verstoppen - gerapporteerd moesten worden. Ook had men weinig zekerheid dat een exporteur wel al zijn weefgetouwen had opgegeven.
Om deze en mogelijk andere mazen van het inspectiesysteem te dichten is in mei dit jaar besloten om een extern bureau in te huren om de inspecteurs beter te trainen en het inspectiesysteem te verbeteren. Een van de inspecteurs is vanwege incompetentie ontslagen. De andere vijf zijn door het externe bureau zeer positief beoordeeld. Lege plekken achter het weefgetouw worden nu opgevat als 'verstopte kinderen', totdat op grond van herhaalde inspecties blijkt dat dit niet het geval is. Verder wordt het aantal opgegeven weefgetouwen nu beter gecontroleerd.
De importeurs van Rugmarktapijten verplichten zich om 1 procent van de waarde van de tapijten in een sociaal fonds te storten. Dit door Unicef India beheerde fonds wordt gebruikt om kinderen die in de tapijtindustrie hebben gewerkt een betere toekomst te bieden. Nog voor de start daarvan zijn door particuliere organisaties diverse projecten opgezet om 'ex-tapijtkinderen' op te vangen en het ronselen van nieuwe kinderen te voorkomen.
Het Rugmark en de daaraan verbonden bewustwordingscampagne in India en de westerse landen, heeft ook andere belangrijke effecten gehad. Hoewel de Indiase regering jarenlang beweerde dat een keurmerk voor kinderarbeidvrije tapijten niet zinvol was, heeft zij in juni 1995 besloten om samen met de Carpet export promotion council (CEPC) zelf een dergelijk keurmerk - het zogenoemde Kaleen Mark - te introduceren. De waarde hiervan moet zich overigens nog bewijzen. Ook in Pakistan en, meer vergevorderd, in Nepal tracht met tot een keurmerksysteem te komen.

Nederland
Inmiddels zijn 100 000 van een Rugmark-label voorziene tapijten in Duitsland gearriveerd (30 procent van de totale invoer) en is de verkoop door diverse grootwinkelbedrijven begonnen. In Nederland zijn we helaas nog niet zover. Bedrijven als de Bijenkorf, V & D en Ikea hebben wel interesse getoond, maar moeten de eerste daadwerkelijke stap nog zetten.

Al met al kan geconcludeerd worden dat het Rugmark in zijn korte bestaan al veel resultaten heeft geboekt. Het Rugmark is echter geen doel op zich, maar een van de middelen tegen kinderarbeid, die steeds op hun effect getoetst en bijgesteld moeten worden. Het Rugmark kan wellicht niet met 100 procent zekerheid garanderen dat elk tapijt met zijn label vrij is van kinderarbeid, maar draagt er in ieder geval toe bij dat doel dichterbij te brengen.

De auteur is medewerker van de Landelijke India Werkgroep.




LIW IN 'T NIEUWS

Maatschappelijk verantwoord ondernemen

Kinderarbeid & Onderwijs

HOME Landelijke India Werkgroep

Landelijke India Werkgroep - 16 juli 2003