terug
Onderstaand artikel is gepubliceerd in: Utrechts Nieuwsblad, 21-1-1986      


Staatsbezoek India

Zuivelcoöperaties in India voor betere lonen boeren

door:
Rian van Kuppenveld

ANAND - Een hypermodern, zeer on-Indiaas aandoend gebouwencomplex ligt in een park met gladgeschoren grasvelden. Het is een hele overgang na de traditionele dorpjes van Gujarat, hoewel die ook meer betonnen huizen hebben dan elders op het platteland.

De lichtgrijze gebouwen zijn het domein van de NDDB (National Dairy Development Board), de Nationale Raad voor de Ontwikkeling van de Zuivelindustrie. Hier klopt het hart van 'Operatie Vloed'; het verschaffen van een beter inkomen aan de melkproducenten op het platteland door hen melk te laten verkopen aan de inwoners van de steden.

Dit gebeurt door de kleine boeren die wat melkvee hebben te organiseren in coöperaties, die zorgen dan voor het inzamelen van de melk, het transport en de verkoop naar de stad. In gebieden met zuivelcoöperaties worden fabrieken gebouwd, waar melk verwerkt wordt tot boter, kaas, melkpoeder, babyvoeding, chocolade etcetera.
Koningin Beatrix en Prins Claus zijn zaterdag de gast van de NDDB en vooral van zijn voorzitter Verghese Kurien. Hij personifiëert Operatie Vloed. De vrij kleine man is een begenadigd spreker. Zijn gehoor hangt aan zijn lippen en iedereen vergeet tijdens zijn betoog dat er van verschillende kanten kritiek op de operatie wordt uitgeoefend. De voornaamste is dat alleen relatief rijkeren er van zouden profiteren en dat de melkprijs hoog wordt gehouden voor de producenten op het platteland, wat ten koste gaat van de armen in de steden. Als Kurien zaterdag koningin Beatrix en prins Claus over zijn Operatie Vloed vertelt, pakt hij iedereen in door zelf met de punten van kritiek te komen aandragen en speelt de vermoorde onschuld. De hoofdredacteur van de enige Indiase zondagskrant The Sunday Observer, Vinod Mehta, zegt dat veel van de kritiek op Operatie Vloed onterecht is, maar "Kurien is voor zich zelf wel de slechtste public relations man die iemand kan hebben. De man praat veel te lang, kan absoluut niet tegen kritiek en gedraagt zich op een manier die

Claus vol lof voor resultaat 'melkproject'

BOMBAY - "Ik zou wensen dat de mensen die kritiek hebben op dit programma van dokter Kurien eens een keer hier kwamen om met hem te praten en met hem rond te lopen in de dorpen. Het is een geweldig resultaat, als u de statistieken ziet en de verspreiding over heel India.

Dat zei prins Claus vandaag in een gesprek met Nederlandse journalisten over 'Operatie Vloed'.
"Als je in kleine dorpen", zo vervolgde hij, "kijkt en ziet hoe de kleinste boertjes hun drie, vier liter melk naar de collectieplaats brengen en daar hun geld ontvangen, als je ziet hoe de vrouwen een grote rol spelen. Als je ziet dat het verschil in rangen, standen en kasten verdwijnt als ze in de rij staan. Het heeft veel meer effect dan een hogere produktie van de melk".
De prins zei verder dat Operatie Vloed op alle terreinen effect had: als je hygiënisch met de verwerking van je melk moet omgaan, heeft dat ook invloed op het hygiëne in het gezin. De prins zei dat Kurien terecht wat bitter reageert op de kritiek. De prins noemde de bijdrage van de Europese Gemeenschap (in de vorm van zuivelhulp) enorm belangrijk omdat daardoor geld werd bespaard waarmee de melkfabrieken konden worden gebouwd, "De melkfabrieken zijn absoluut noodzakelijk voor de boeren". De prins noemde Anand "een van de indrukwekkendste projecten die ik ooit heb gezien". Hij zei niet bang te zijn dat het hele Anand-model ooit in elkaar zou zakken. "Het project is van de mensen zelf, zij dragen het. Onlangs werd er gestaakt in de melkfabriek, men wilde hogere lonen. Toen zijn er 15.000 boeren de straat op gegaan om de arbeiders duidelijk te maken dat de fabriek van hen is, Zij hebben ook funkties overgenomen".
De prins vertelde dat het bezoek van koningin Beatrix aan het dorp Dewan voor de mensen zelf enorm belangrijk is. "Ik kan het niet helpen maar als er dan een echte koningin komt heeft dat voor de mensen, voor het project een enorme invloed".


Koningin Beatrix en prins Claus in gesprek met de Indiase premier Rajiv Gandhi.
iedereen tegen de haren instrijkt. Het is natuurlijk een dictator, maar toevallig heeft hij wel een systeem bedacht, waardoor boeren hun inkomen konden verhogen, zij zelf zeggenschap hebben over de fabriek waar hun produkten verwerkt worden en er voor heeft gezorgd dat de consumptie van melk in India aanzienlijk steeg".

Krant
Mehta staat er niet om bekend dat hij kritiekloos dingen aanvaardt. Zijn in Bombay verschijnende krant is vrijwel de enige krant in India die aan onderzoeks-journalistiek doet: probeert uit te vinden wat er echt aan de hand is.
Het begon allemaal veertig jaar geleden, in 1946. In de deelstaat Gujarat bestond toen al een systeem van zuivelcoöperaties. Ieder dorp had er één en zij leverden hun melk aan het privé-bedrijf Polson. Dat verkocht de melk weer door aan de melkfabriek in Bombay: die produceerde, met name in de tweede wereldoorlog op grote schaal boter, kaas en melkpoeder voor het Indiase leger. Polson had het absolute alleenrecht van verkoop aan de melkfabriek in Bombay. Maar met name in het regenseizoen, als de koeien meer melk produceren, kregen de zuivelcoöperaties uit de streek rond het stadje Anand zeer lage prijzen voor hun melk. Zij besloten zich aaneen te sluiten en slaagden er na enige jaren, onder krachtdadige leiding van Kurien (die de steun van een aantal landelijke politici wist te krijgen), in om het alleenrecht te krijgen voor de melkleveranties aan Bombay. Polson ging failliet.
Kurien stimuleerde de bond van coöperaties tot andere activiteiten. Men begon de overschotten tot melkpoeder, boter en kaas etcetera te verwerken. De zuivelfabriek die haar produkten voert onder de merknaam Amul is in heel India bekend. Geen mens zal vragen om een pakje boter, nee om een pakje Amul. Het succes van de Anand-coöperaties bracht Kurien er toe de NDDB op te richten met het doel overal in India van dit soort coöperaties op te richten. Een voorwaarde voor het welslagen van deze coöperaties is dat de melkproduktie van het vee wordt opgevoerd en dat de buffalo's in goede conditie blijven. Zoals Kurien zegt: "Om een model als Anand te laten functioneren heb je een stad als Bombay nodig, om produktie te hebben heb je een markt nodig".

Melkproduktie
Nu waren er twee problemen: ten eerste was de melkproduktie erg laag, ten tweede was men in de steden niet gewend aan het drinken van melk: men kende het niet. De produktie van de Indiase buffalo is erg laag. Uit zichzelf geeft hij tweemaal per dag driekwart liter. Als hij voldoende water krijgt wordt dat ééneneenkwart en als hij ook nog kan grazen van voor Indiase begrippen sappige weiden, wordt dat anderhalve liter. Zowel voor de koe als voor zijn eigenaar was verhoging van melkproduktie nodig en dan zou het ook nog handig zijn als men in de steden leerde melk te drinken.>BR> De zuiveloverschotten van EG brachten uitkomst. Aanvankelijk was de EG van plan 20.000 ton boter aan India te schenken. Kurien besefte dat dit de doodsteek zou zijn voor de coöperaties in Gujarat die jaarlijks 10.000 ton boter verkochten. Hij kwam met het voorstel om Operatie Vloed in werking te zetten: vijf jaar lang zou Europa India jaarlijks aan ruim 25.000 ton melkpoeder en 8.5 ton boterolie gratis leveren. Daar zou in India melk van worden gemaakt, enerzijds voor extra voeding voor de Indiase koe, anderzijds voor het bevorderen van de melkcultuur in de steden. Operatie Vloed wilde de grote steden New Delhi, Calcutta en Madras tegen redelijke prijzen melk leveren en zo het eiwitverbruik van de stedelijke bevolking verhogen. Met name kleine kinderen en zwangere vrouwen moesten hiervan profiteren. Op het platteland moest de inkomenspositie van kleine boeren en landarbeiders verbeterd worden. Het tweede lukte, het eerste niet. Daarna werd, weer met hulp van de Europese Gemeenschap, Operatie Vloed in werking gezet. Daarvan was één van de belangrijkste doelstellingen een nationaal netwerk op te zetten om de melkproducerende gebieden op het platteland te verbinden met de belangrijkste vraagcentra in de steden.
Nu, januari 1986, zijn de resultaten van Operatie Vloed bepaald indrukwekkend te noemen. De melkproduktie steeg van ruim 2,8 miljard naar 4,1 miljard ton, het verbruik per hoofd van de bevolking 123 gram naar 147 gram, er zijn nu 40.000 coöperaties die samen zo'n 3,5 miljoen boeren omvatten en zich georganiseerd hebben in 150 "grotere" coöperaties die een melkfabriek hebben.
Een van de belangrijkste kritiekpunten die vanuit Nederland wordt geuit op Operatie Vloed is dat het hele programma afhankelijk dreigt te blijven van de hulp van de EG. Hoewel men aanvankelijk dacht in India genoeg te kunnen produceren om hulp uit Europa niet meer nodig te hebben, bleek de termijn waarbinnen men dat wilde bereiken veel te krap gemeten te zijn: nu in 1986 moet de Europese Commissie beslissen over een nieuwe Operatie Vloed: gift van melkpoeder en boterolie. Het gaat deze keer om een vijf jaar durende leverantie van 15.000 ton melkpoeder. De Landelijke India Werkgroep heeft koningin Beatrix en prins Claus voor hun vertrek naar Nederland in een brief gevraagd te bevorderen dat die EG-hulp gestopt wordt. De groep zegt dat de zuivelhulp de prijs drukt die de boeren voor hun melk krijgen. Bovendien, aldus de Landelijke India Werkgroep, is melk voor de bewoners in de steden een te duur produkt en profiteren vooral de rijke boeren in de dorpen er van.
In India komt de kritiek van linkse groepen die van mening zijn dat melk niet moet worden verhandeld. De kleine boeren zouden de weinige melk die ze hebben zelf moeten consumeren en niet verkopen voor consumenten in de grote steden.

Schema
Een bezoek aan Anand, de bakermat, leert dat de waarheid, zoals zo dikwijls in het midden ligt. Ook Kurien ontkent niet dat melk voor veel bewoners van de steden te duur is. Hij heeft echter gekozen voor de ontwikkeling van het platteland: de boeren moeten goede prijzen krijgen voor hun produkten, daarop is het hele schema gebouwd. Kurien wil geen grootschalige melkveehouderijen: drie koeien is het maximum om lid te worden van een coöperatie. Hij wordt des duivels als het actiemanifest dat de Landelijke India Werkgroep onlangs uitbracht, ter sprake komt: hebben ze ooit wat gedaan in hun eigen land? Het is een retorische vraag, want vervolgens vervalt de discussie toch weer heel snel tot het "langharig tuig". Operatie Vloed heeft nu ruim drie miljoen boeren onder haar leden. Er zijn indrukwekkende resultaten geboekt op het gebied van melkconsumptie, -produktie en de verhoging van de produktie van andere produkten. Buiten Gujarat heeft Kurien in een groot aantal deelstaten ook Anand-modellen proberen te creëren, maar dat lukte vaak wat moeizaam. Overheidspolitiek vertraagde de zaak vaak aanzienlijk, maar zoals Vinod Mehta zegt: "Het is ontzettend belangrijk wat er gebeurt. Vrouwen die het vee hoeden gaan nu tweemaal per dag in hun dorp naar een uitdeel punt en krijgen geld voor het melken. Ze bouwen zo toch een eigen spaarpot op." Hij is kritisch ten aanzien van Kuriens beleid in andere staten: hij wilde het Anand-model niet aanpassen en dat veroorzaakte lokale moeilijkheden.

Centrale
Het is prachtig te zien hoe het gaat. Voor Koningin Beatrix en Prins Claus was het uiteraard extra feestelijk opgetuigd, maar toch. Met de koperen of ijzeren potten brengen vrouwen, meisjes of kleine jongens hun melk naar een centrale innamepost in het dorp.
Er wordt een bonnetje uitgeschreven en verderop krijgen ze een aantal roepi's, de waarde van de melk van die ochtend, bepaald aan de hand van de hoeveelheid en het vetgehalte. Aan de andere kant van de lijn staan heel dikwijls mensen die melk willen kopen en de vrouwen die eerst de melk hebben afgeleverd kopen een station verderop veevoer en gooien dat in hetzelfde bakje. Het gaat naar de zuivelfabriek, of het komt van de veevoederfabriek, allemaal eigendom van de coöperatie.




LIW IN 'T NIEUWS

Maatschappelijk verantwoord ondernemen

Kinderarbeid & Onderwijs

HOME Landelijke India Werkgroep

Landelijke India Werkgroep - 11 augustus 2003