terug
    
Onderstaand artikel is gepubliceerd in Punt, december 2010
Punt is een magazine voor leden van FNV Afbouw & Onderhoud

door:
Nicky Coninck
foto's: Landelijke India Werkgroep

Werkgroep ijvert voor betere werkomstandigheden


Angst en uitbuiting in de steengroeven

In steengroeven in landen als India zijn de werkomstandigheden vaak bedroevend slecht. Arbeiders hebben geen contract, krijgen geen beschermende kleding en hebben geen toegang tot medische voorzieningen. De Werkgroep Duurzame Natuursteen (WGDN) werkt aan een beter leven voor deze arbeiders. FNV Afbouw & Onderhoud maakt deel uit van de werkgroep.

De tegels van je net verbouwde badkamer, het nieuwe aanrechtblad van de buren, de grafsteen van je dierbare tante en het mooie plein waarover je loopt als je naar het werk gaat. Je realiseert het je eigenlijk nooit, maar de kans is groot dat je dagelijks in aanraking komt met het leven van een groeve-arbeider aan de andere kant van de wereld. De omstandigheden waaronder zij graniet, zandsteen of marmer uithakken zijn verre van veilig of fatsoenlijk. Dat blijkt opnieuw uit het onderzoek dat een lokale organisatie, People's Watch, heeft uitgevoerd in opdracht van de Landelijke India Werkgroep, FNV Afbouw & Onderhoud en de Werkgroep Duurzame Natuursteen naar de werkomstandigheden in Zuid-Indiase granietgroeven.

'Goede betaling'
Saraswati's echtgenoot vond werk in zo'n granietgroeve, en daarom verhuisden zij met hun twee kinderen naar de groeve. Saraswati: "Een tussenpersoon vertelde ons dat hier werk is, en dat groeves goed betalen en goede faciliteiten hebben. Nu we hier zijn blijkt de woonruimte veel erger dan in ons dorp. Dit is zo geïsoleerd, hier is niets voor mij te doen. Daarom help ik mijn man bij zijn werk, maar daar krijg ik niet voor betaald."

Valse beloften
Veel 'uitzendkrachten' zoals Saraswati's man worden in hun woonplaats gerekruteerd, waar zij bijvoorbeeld als slecht betaalde landarbeider werken. Met vaak valse beloften worden zij door koppelbazen naar de steengroeven gelokt, al dan niet met hun hele familie. Daar aangekomen blijken de omstandigheden minder rooskleurig. Ze worden op het terrein van de groeve gehuisvest, waar ze barakken moeten delen met andere arbeiders en het terrein niet mogen verlaten zonder toestemming. Er zijn geen scholen of medische voorzieningen in de buurt en het loon blijkt lager dan beloofd. Lokale arbeiders wonen met hun gezinnen in aparte huisjes op het terrein en hoewel ze wat meer bewegingsvrijheid hebben, zijn de werkomstandigheden voor hen net zo zwaar. Vooral in kleinere groeves is het heel gebruikelijk dat kinderen meewerken met hun ouders.

Geen bewijs
Veel problemen die de arbeiders ervaren beginnen al bij het contract, of beter gezegd, bij het gebrek daaraan. Doordat arbeiders geen contract of loonstrookje krijgen, kunnen zij niet nagaan hoeveel ze precies verdienen. Beloftes over de hoogte van het loon staan niet zwart op wit. Voor de werkgever is het zo bovendien eenvoudig om allerlei officieel verplichte toelagen, zoals voor het pensioen en de inflatiecompensatie, niet af te dragen. Een ander groot nadeel is dat de werknemers bij een beroepsongeval niet kunnen bewijzen dat zij bij een bepaalde groeve werkten. Daardoor kan de werkgever gemakkelijk onder het betalen van compensatie uit komen. Hoewel de veiligheidssituatie in Indiase groeves het afgelopen decennium is verbeterd, gebeuren er regelmatig ongelukken. Eén op de drie geïnterviewden uit het onderzoek vertelde getuige te zijn geweest van een ongeluk in de groeve. Zo ook de 15-jarige Balumurugan: "Mijn vader werkte meer dan zeventien jaar in deze groeve. Twee jaar geleden is hij in een schacht gevallen en sindsdien kan hij niet meer werken. Het management heeft hem 90 euro gegeven, maar betaalt niet zijn lopende medische kosten. Drie maanden geleden ben ik met school gestopt om in de groeve te werken en voor mijn familie te zorgen."

Veiligheidsmiddelen
Vanwege de risicovolle omstandigheden waaronder de arbeiders werken, zijn groeves verplicht de werknemers onder andere helmen, veiligheidsbrillen en -schoenen te geven. Maar een ruime meerderheid van de geïnterviewde arbeiders zegt geen enkel veiligheidsmiddel te krijgen. En ze durven er ook niet om te vragen, blijkt uit de uitspraak van arbeider Madheswaran. Hij zegt: "Elke dag ben ik met explosieven in de weer, maar veiligheid is geen issue voor mijn werkgever. Zelfs een kleine fout kan me mijn hoofd kosten. Ik heb niet eens een helm. Als ik erom zou vragen zou ik vervangen worden."

Stoflongen
Doordat ze geen stofmasker op hebben, heeft ruim eenvijfde van de geïnterviewden last van ademhalingsproblemen en pijn in de borst. Een officiële diagnose hebben zij niet, omdat ze nooit onderzocht zijn door een arts, maar het zijn bekende symptomen van de gevreesde ziekte van groevearbeiders, namelijk silicose. Deze longziekte, verwant aan de stoflongen van vroegere kolenmijnwerkers in Nederland, komt veel voor onder groevearbeiders omdat tijdens het werken met natuursteen silicastof vrijkomt. De ziekte is niet te genezen. De contractloze werknemers zijn afhankelijk van de goede wil van de werkgever, die bepaalt of ze een vergoeding van de medische kosten krijgen en
Gemeenten kunnen steentje bijdragen

Ook Nederlandse gemeenten kunnen een steentje bijdragen aan de verbetering van de werkomstandigheden van groeve-arbeiders zoals Ramu en Madheswaran. Zij zijn immers opdrachtgever van veel werkzaamheden waarbij natuursteen wordt gebruikt. Zij kunnen via een intentieverklaring het signaal geven dat ze zich willen inzetten voor het gebruik van duurzame natuursteen in nieuwe projecten. Meer informatie over de WGDN is te vinden op de website www.duurzamenatuursteen.nl.
hoeveel. De vergoeding dekt vaak bij lange na niet alle medische kosten en het misgelopen inkomen, en is ook veel lager dan de wettelijke norm. De meeste arbeiders die voor het onderzoek werden ondervraagd wisten niet dat er overheidsprogramma's bestaan die medische voorzieningen aanbieden. Diegenen die dat wel weten vertelden dat het moeilijk is om zich hiervoor in te schrijven, omdat ze geen schriftelijke bewijsstukken hebben dat zij in een groeve werken.

Angst
Groevewerkers met veel ervaring kunnen nog wel eens onderhandelen met groeve-eigenaren of koppelbazen over hun salaris. Maar de arbeiders die het werk doen waar minder ervaring voor nodig is, hebben deze onderhandelingspositie niet. Veel geïnterviewden gaven zelfs aan te bang te zijn om zich te verenigen in een vakbond. Niet alleen vrezen zij ontslag, er doen ook geruchten de ronde dat groeve-eigenaren vakbondsleiders op alle mogelijke manieren het leven zuur maken. "Eén van mijn collega's wilde een vakbond beginnen en sprak daarover met anderen. Opeens werd hij gearresteerd omdat hij zogenaamd geld gestolen had van het groevemanagement. Daarom houd ik mijn mond wel", vertelt Ramu, een van de geïnterviewde arbeiders. Of deze verhalen nu helemaal kloppen of niet, het toont wel dat er een cultuur heerst waarin de arbeiders heel bang zijn om misstanden aan te kaarten en zich te verenigen.

Verbeterplan
Om aan de misstanden wat te veranderen is sinds een aantal jaren de Werkgroep Duurzame Natuursteen (WGDN) actief. Dit is een samenwerkingsverband van maatschappelijke organisaties, brancheverenigingen en natuursteenimporteurs. Steeds meer Nederlandse en Europese bedrijven sluiten zich bij de WGDN aan en gaan werken aan een verbeterplan. Omdat veel problemen te complex zijn om van vandaag op morgen te worden opgelost, gaat het om een stapsgewijze aanpak. De importeurs werken hierbij samen met hun belangrijkste toeleveranciers om de werkomstandigheden in de fabrieken en groeves te verbeteren. Lokale organisaties en autoriteiten worden zoveel mogelijk bij het verbeterplan betrokken. Alle natuursteenbedrijven die serieus werk willen maken van duurzaamheid kunnen zich bij de werkgroep aansluiten en aan de slag gaan met een verbeterplan. De toeleveranciers in de aanvoerlanden zelf hebben over een jaar de mogelijkheid ervoor te kiezen zich te laten certificeren voor een keurmerk dat nu door de WGDN wordt ontwikkeld. Daarmee kunnen zij aantonen dat ze voldoen aan bepaalde normen.

Verantwoordelijkheid
Eén van de bedrijven die zich al vroeg aansloot bij de WGDN is het Belgische Beltrami. Bram Callewier, junior managing partner van het bedrijf zegt: "We handelen vanuit het besef dat we verantwoordelijk zijn voor iedereen die betrokken is bij het ontginnen, bewerken en verhandelen van de natuursteen. We beseffen dat de huidige situatie niet duurzaam is op de lange termijn. Dat kan de natuursteenindustrie schade berokkenen. Daarom vinden wij het belangrijk niet alleen duurzame producten in ons assortiment op te nemen, maar willen wij bevorderen dat de hele productieketen duurzaam wordt." Zo probeert Beltrami de omstandigheden te verbeteren van dorpelingen die rondom de groeves wonen waarmee het bedrijf via zijn importeurs zaken doet. Beltrami werkt samen met een lokale organisatie om de mensen van gezondheidszorg te voorzien.

De foto's bij dit artikel hebben geen relatie met het onderzoek, maar geven een beeld van andere steengroeven in India.


terug LIW in de pers Duurzame Natuursteen HOME Landelijke India Werkgroep


Landelijke India Werkgroep - 6 januari 2011