door:
Loek Kusiak
Werkgroep ijvert voor duurzame natuursteen uit Azië
'Niemand wil een grafmonument waar bloed aan kleeft'
Natuursteen uit India en China? Dan
gaat het vaak ook over ongezond werk,
milieuschade, moderne slavernij of
kinderarbeid. Daar moet je bij de
selectie van je leveranciers op letten,
vinden sommige Nederlandse natuursteenbedrijven.
Desnoods controleren
ze in de groeves en fabrieken zelf de
arbeidsomstandigheden. De weg naar
duurzaam ketenbeheer lijkt onomkeerbaar.
Keukenbladen, vloeren en grafmonumenten. Drie veel voorkomende producten van natuursteen. Veel natuursteen die ons land
binnenkomt, is afkomstig uit groeves in bergachtige gebieden in
India en China. Maar bij steenhouwerijen, consumenten en andere
afnemers is vaak onbekend onder welke omstandigheden
natuursteen gedolven en verwerkt wordt. Niet zelden is sprake van
slechte arbeidsomstandigheden, lage lonen, milieuvervuiling en
zelfs kinderarbeid. Dat kennis hierover maar druppelsgewijs
doordringt, komt omdat de keten tussen groeve en eindproduct -
vanwege de vele handen die bij productie en handel betrokken zijn
- vaak moeilijk te doorzien en lang is.
VAN GROEVE TOT GRAF
De feiten over sociale en ecologische
misstanden werden door de Landelijke India Werkgroep gepubliceerd
in het rapport ‘Van groeve tot graf’. Dat leidde tot de oprichting
van de Werkgroep Duurzame Natuursteen. Leden zijn onder
meer de brancheorganisaties van natuursteenbedrijven en importeurs
en individuele bedrijven als Beltrami, Oprey&Beisterveld,
Feikema en RMP Grafmonumenten. Ook FNV Afbouw & Onderhoud
zit sinds enkele maanden in de werkgroep, die tegenwoordig
opereert onder de vlag van het Initiatief Duurzame Handel (IDH),
een vier jaar lopend project dat ondersteund wordt door de Sociaal-
Economische Raad (SER). IDH is gericht op maatschappelijk
verantwoord ondernemen in de handels- en productieketens van
natuursteen, hout- en bosproducten, cacao en soja.
GEDRAGSCODE
Directeur/oprichter en oud-journalist Bert Reubsaet
van RMP Grafmonumenten uit Schimmert: “De keten in de natuursteen verduurzamen doe je door bij eigenaren van
groeves en fabrieken aan te dringen op betere arbeidsomstandigheden,
milieuzorg, naleving van vergunningen,
menswaardige huisvesting van arbeiders, vakbondsvrijheid
en een verbod op kinderarbeid en gedwongen
arbeid. Hiervoor heeft de werkgroep ook een
gedragscode ingesteld. We willen dat onze buitenlandse
leveranciers daaraan voldoen.”
De werkgroep gedraagt zich echter niet als ‘politieagent’,
benadrukt Reubsaet. “In gesprekken met fabriekseigenaren
kaarten we diplomatiek onze expertise en ideeën
voor verbetering aan. Een kwestie van lange adem en
kleine stapjes, wat beter lukt naarmate je met leveranciers
een langdurige relatie opbouwt. Mijn motto als ondernemer
is: kijk naar wat je aan zo’n land kunt bijdragen
in plaats van dat je er alleen maar komt weghalen.”
Het gaat veel importeurs en steenhouwerijen, zo is de
ervaring van Bert Reubsaet, vaak uitsluitend om het
bedingen van de laagste prijs. Daardoor wordt er vaak
gewerkt met vele tientallen leveranciers. Kortstondige,
losse contacten waarin het beïnvloeden van het bedrijfsbeleid
op duurzaamheid geen enkele rol speelt.
EERLIJKER PRODUCT
“Duurzame handel,” stelt
Reubsaet, “vergt geduldig investeren in een relatie en
maakt de kostprijs van het product iets hoger. Maar als
ik klanten uitleg dat ze daarvoor ook een persoonlijker
en eerlijker product krijgen, zijn ze daar gevoelig voor.
BOND BLIJ MET INITIATIEVEN
Eric-Jan Leeuw, beleidsmedewerker internationale zaken bij
FNV Bouw, is enthousiast over het Initiatief Duurzame Handel
(IDH). “De werknemers in India hebben net zo goed recht op
fatsoenlijke arbeidsvoorwaarden en arbeidsomstandigheden
als hun Nederlandse collega’s. Ook voor Indiase werknemers
moeten de normen van de International Labour Organization
(ILO) gelden. Met bouwbonden in India hebben wij daar ook
contacten over.” De Werkgroep Duurzame Natuursteen hoort
bovendien dat er bij grotere gemeenten veel behoefte is aan
het inkopen van duurzaam geproduceerde natuursteen. Hoe
eerder dat keurmerk er is, hoe beter. Gemeenten hebben vaak
ook meer te besteden. Wat in de koffiebranche, met het keurmerk
Max Havelaar, en de kledingsector kan, moet in de
natuursteen ook lukken. Maar ook voor de particuliere markt is
zo’n duurzaamheidslabel van belang. |
|
Niemand wil een grafmonument waar bloed aan
kleeft.”
De grafmonumenten die RMP in India laat maken worden
ontworpen en getekend in overleg met de klant. “Bij
mijn toeleveranciers zitten ook eigen vakmensen, die
het personeel opleiden. Zij houden ook een oogje in het
zeil bij de werkomstandigheden en waarborgen dat er
een duurzaam product van goede kwaliteit naar hier
komt.”
DUURZAME PRINCIPES
Zelf trekt Bert Reubsaet al
meer dan tien jaar door India om groeves en fabrieken te
bezoeken en te bepalen met wie hij op basis van duurzame
principes wil samenwerken. “Dan merk je ook dat het
best lastig is om alles door een Nederlandse bril te bekijken.
Door de hitte in dat land, vaak veertig graden of
meer, werken mensen niet graag met helmen. En in
plaats van veiligheidsschoenen dragen ze slippers of
werken ze op blote voeten omdat ze dan meer grip hebben.
Maar op bescherming tegen stof en lawaai en het belang
van rusttijden en goede huisvesting voor werknemers
die van ver komen, wordt wel steeds meer gelet.
Mechanisatie van arbeid kan het werk verlichten. Keerzijde
is wel dat handmatige werkgelegenheid verdwijnt. Zo
moet je steeds in overleg met de leverancier alles tegen
elkaar afwegen. Dwang of boycotten heeft geen zin.”
OPENHEID
De fabrieken waar het eindproduct wordt
gemaakt, betrekken hun graniet van vele groeves. Op
initiatief van de werkgroep zijn nog niet zo lang geleden door een onafhankelijk controleur tien belangrijke
groeves in India bezocht. Deze groeves
vertegenwoordigen 90 procent van de blokken
natuursteen die naar de fabriek gaan waar Bert
Reubsaet zijn grafmonumenten van betrekt.
“De openheid en medewerking bij de inspecties
van groeves was over het algemeen groot. We zijn
nu bezig met het maken van een website, de India
Fairstone Foundation, waarop de eigenaren
van de groeve verklaren de gedragscode na te leven
en transparant te zijn over hun manier van
werken. Daar willen we in de nabije toekomst
nog een certificering aan koppelen. Voor importeurs
en afnemers in Nederland is dan makkelijk
te traceren waar duurzame natuursteen te verkrijgen
is.” De bedoeling is dat voor deze certificering
dezelfde uitgangspunten gelden als de
Fair Wear Foundation hanteert bij kleding die in
lagelonenlanden wordt gemaakt. Want ook daar
is veel sprake van misstanden als lange werktijden,
onderbetaling en kinderarbeid.
SCHONE FABRIEK
Ook bij Oprey&Beisterveld
in Echt, een grote importeur van natuursteen uit
China en India, wordt er voortdurend op gelet
dat bij leveranciers productkwaliteit en respect
voor medewerkers en milieu hand in hand gaan.
“Wij praten daar heel veel over met fabriekseigenaren,”
zeggen de Oprey-managers Marco Schönhage
en Robin de Man. “Van drie grote fabrieken
in India, waar wij al ruim dertig jaar mee werken,
weten we zeker dat de fabriek schoon is, dat
er persoonlijke beschermingsmiddelen worden
uitgereikt. Neem Aro Granite in Bangalore. Die
fabriek is zo modern dat hij net zo goed in Italië
had kunnen staan. Máár: het is niet gezegd dat
werknemers bij onze leveranciers hun beschermingsmiddelen
ook altijd dragen. Soms zeggen
werknemers ook gewoon: geef me maar meer
loon. Als we zien dat werknemers urenlang in de
brandende zon een donkere natuursteen staan te
bewerken, vragen we de werkgever een overkapping
te bouwen. Dat gebeurt dan ook. Zo’n investering
heeft amper effect op de kostprijs. We weten
óók zeker dat er bij onze leveranciers geen
sprake is van kinderarbeid. Maar dat wil niet zeggen
dat niet ergens in die lange keten kinderarbeid
voorkomt.”
GEEN PAPIEREN TIJGER
Gemeenten in Nederland
zijn belangrijke afnemers van natuursteen,
zoals tegels en stenen voor pleinen en gebouwen.
Het kabinet werkt aan criteria voor duurzaam inkopen
waar lagere overheden zich vanaf begin
2010 aan moeten houden. Een mooi streven, dat
echter geen ‘papieren tijger’ mag worden, vindt
men bij Oprey&Beisterveld.
“Deze criteria en het keurmerk voor natuursteen
dat de werkgroep nu ontwikkelt, moeten voor de
inkopers bij de gemeenten doorslaggevend zijn in
hun keuzes en aanbestedingen. Als zij vragen om
een ‘verklaring van geen kinderarbeid’ moet die
verklaring ook gegarandeerd juist en betrouwbaar
zijn. Duurzaam aanbesteden zal hogere kosten
met zich meebrengen. Dan kan het niet zo zijn dat
concurrenten van ons, omdat zij lager inschrijven
en het keurmerk negeren, tóch mogen leveren.
Voor iedereen dezelfde, controleerbare regel.”
|
terug
Landelijke India Werkgroep - 21 september 2009