door: De war on NGO's
Op 2 juli 2007 rijden vier vertegenwoordigers van CRIPDES, een partnerorganisatie van ICCO in El Salvador, naar een demonstratie tegen de privatiseringsplannen van de watervoorziening in hun land. Nog voordat ze daar arriveren, worden ze opgepakt door de politie. Op basis van een nieuwe anti-terrorismewet zullen ze worden vervolgd, krijgen ze te horen. Ze lopen kans op dertig jaar gevangenisstraf. Op het kantoor van ICCO in Utrecht slaat de beschuldiging in als een bom. 'Ik dacht: mijn God, wat is dit nu weer?' zegt Margot Bolwerk, relatiebeheerder Midden-Amerika van de Nederlandse ontwikkelingsorganisatie. 'We zijn projectmedewerkers en worden niet dagelijks geconfronteerd met mensen die worden opgepakt.' Samen met een aantal collega's besluit Bolwerk in actie te komen. Meteen wordt een lobby opgezet richting het ministerie van Buitenlandse Zaken, dat op zijn beurt direct het onderwerp ter sprake brengt in de Europese Commissie. Er ontstaat internationale druk op de regering van El Salvador. In acht maanden tijd nemen ICCO en Buitenlandse Zaken meer dan dertig stappen die ertoe leiden dat de beschuldiging eerst wordt afgezwakt en vervolgens ongegrond wordt verklaard.
Onvrede Van andere Nederlandse organisaties weet Bolwerk dat ze dezelfde problemen ondervinden in de gebieden waar ze werken. Eind vorig jaar organiseerde ICCO samen met Cordaid een tweedaagse conferentie over de gevolgen van de strijd tegen het terrorisme voor het werk van ontwikkelingsorganisaties. Op de conferentie werd duidelijk stelling genomen tegen het over één kam scheren van terrorisme en kritische maatschappelijke organisaties. 'Onze ervaring is juist dat onze partnerorganisaties bijdragen aan het tegengaan van extremisme en radicalisering, omdat zij voorwaarden scheppen voor het kanaliseren van gevoelens van onvrede', aldus Bolwerk.
Creatief Krens kan de houding van de Braziliaanse overheid voor een deel wel begrijpen. 'Er zijn ngo's in Brazilië die door criminelen worden gebruikt als dekmantel. Het is goed dat de Braziliaanse overheid zich hiervan bewust is, maar dit mag niet ten koste gaan van oprechte en goed gefundeerde initiatieven die juist het beste voor hebben met natuur en medemens.' Ook in India, een andere opkomende macht, is een soortgelijke trend zichtbaar. Recentelijk werd een oude wet van stal gehaald om financiële transacties met donoren uit het buitenland extra strikt te monitoren. 'Voor sommige projecten betekent dit dat je creatief moet zijn binnen de juridische randvoorwaarden', zegt Krens. 'Zo was het noodzakelijk om voor onze microkredietprogramma's in Zuid-India een speciale rechtspersoon op te richten.'
Cyber crime
De affaire dreigde hoog op te lopen toen tijdens een staatsbezoek van koningin Beatrix de Indiase minister van Economische Zaken verklaarde dat hij niet gediend was van de 'onjuiste rapportage' van de Nederlandse ngo's. Uiteindelijk moest oud-premier Lubbers eraan te pas komen om te bemiddelen. Bangalore heeft dankzij Lubbers nu een ombudsman waar arbeiders en vakbonden terecht kunnen met hun klachten en in ruil hiervoor heeft de Schone Kleren Kampagne haar acties stopgezet. Gerard Oonk heeft achteraf geen spijt van de manier waarop zijn organisatie de zaak heeft aangepakt. 'We zijn altijd uiterst zorgvuldig geweest en dan moet je ook volhouden, vind ik. Als we hadden opgegeven, was dat een flinke opsteker geweest voor meer bedrijven die ngo's de nek willen omdraaien.'
Agressie Ook Ronald Gijsbertsen van Stichting Onderzoek Multinationale Ondernemingen (SOMO), beaamt dat. 'Je ziet nu al dat ngo's sinds de affaire met de Schone Kleren Kampagne steeds beduchter worden', zegt hij. Gijsbertsen heeft er ook wel een verklaring voor. 'Tot een aantal jaar geleden waren de campagnes misschien feller en de strijd harder. Tegenwoordig gaan ngo's steeds meer juridisch te werk. Dan kun je op dat terrein natuurlijk ook tegenacties verwachten. Vroeger werd door bedrijven die kritiek kregen, eerst en vooral geïnvesteerd in corporate communication. De boodschap was dan vaak dat het wel meeviel of dat het bedrijf juist een heleboel goede projecten had. De reactie van een aantal multinationals is nu veel agressiever. Waarom zouden ze achteruit verdedigen in plaats van vooruit?' Voor SOMO hebben juridische risico's geleid tot het meer expliciet maken van haar zorgvuldigheidsbeleid. 'In dit beleid staat bijvoorbeeld dat we te allen tijde de hoogst mogelijke zorgvuldigheid toepassen in ons onderzoek. Daarbij hoort ook dat we onze bronnen checken en bedrijven de mogelijkheid bieden tot wederhoor, om feitelijke onjuistheden uit onze rapporten van bevindingen te corrigeren. Ik voer tegenwoordig ook jaarlijks overleg met een smaadadvocaat om te kijken of ons beleid nog actueel is. Door zelf volgens redelijke maatstaven transparant te zijn over doelen, werkwijze en resultaten en daarop aanspreekbaar te zijn, kunnen juridische risico's ondervangen worden.' Ook ICCO moet zich meer aan de recente ontwikkelingen in de wereld aanpassen, vindt Margot Bolwerk. 'Nu zijn we nog te afhankelijk van de persoonlijke goodwill van mensen. Bij ICCO is geen bewust gecreëerde capaciteit voor wat we in El Salvador hebben meegemaakt.' Eigenlijk heb je mensen nodig die zich hier veel intensiever mee bezighouden, vindt ze. 'Niet alleen politieke, maar ook juridische medewerkers die nauwkeurig de ontwikkelingen volgen in de gebieden waar ICCO werkt, en die onderzoeken wat bijvoorbeeld anti-terrorismewetgeving doet met onze partners. Het is erg belangrijk dat we enerzijds zien wat er speelt en anderzijds ook pro-actief kunnen zijn om op ontwikkelingen in te spelen.'
|
terug
LIW in de pers
Schone Kleding
HOME Landelijke India Werkgroep
