terug

door: Marjolein Stoop Koopman en Dominee in India De koopman heeft het moeilijk. Aan de ene kant wil de Nederlandse klant de granieten grafsteen uit India zo goedkoop mogelijk. Tegelijkertijd eist die klant met opgeheven vinger een milieuvriendelijke productie, vrij van kinderarbeid of andere vormen van uitbuiting. Dat is ingewikkeld, maar het kan wel. Luister naar de reportage van Marjolein Stoop: Koopman en Dominee in India (13'21'') In een wolk van stof buigt een man zich over een granieten plaat. Hij heeft een doek om zijn hoofd, een mondkapje bungelt op zijn borst. Het is warm en lawaaierig, stof plakt op zijn huid. Met zijn gewicht duwt hij een polijstmachine tegen de harde steen. Achter hem zuigen gigantische ventilatiesystemen het stof af. De granietfabriek Heritage Granites in de zuidelijke Indiase staat Tamil Nadu, is een van de grootste granietexporteurs in India. In acht enorme loodsen zonder ramen en deuren vanwege de warmte, werken 500 mensen. Iedere dag staan er mensen aan de poort om werk te bedelen. In barakken achter de fabriek wonen honderd migrantenarbeiders, vaak jonge mannen die een gedeelte van hun inkomen opsturen naar vrouw en kinderen in de arme noordelijke staten van India. Grafmonumenten Bert Reubsaet, ondernemer en directeur van van het Nederlandse bedrijf RMP Grafmonumenten, importeert sinds zeven jaar granieten grafmonumenten uit India. Hij vond een betrouwbare partner in Heritage Granites, vertelt hij in de schaduw van een van de loodsen op het terrein: "Directeur Kalai Mani hier staat open voor nieuwe ideeën. Ik heb vrijwel dagelijks contact met hem. Dat moet ook wel, want we maken heel persoonlijke grafmonumenten, en daar heb je veel communicatie over en weer voor nodig." Reubsaet voelt zich nauw betrokken bij de fabriek. "Kalai Mani komt vaak naar Europa en je ziet dat hier Europese machines zijn, het water wordt hergebruikt, er is zelfs een diagnostisch centrum om stoflongen te voorkomen. We zijn betrokken geweest bij het bewustmakingsproces. Het is meer dan een zakenrelatie waarbij het alleen om geld gaat." De Nederlander werd vorig jaar benaderd door de Landelijke India Werkgroep (LIW) met de vraag zitting te nemen in de 'Werkgroep Duurzame Natuursteen', waarin de branchevereniging, enkele bedrijven en maatschappelijke organisaties zich beraadden op de inkoop van 'eerlijke' natuursteen uit het buitenland. De werkgroep heeft een gedragscode ontwikkeld waarin onder andere staat dat de betrokken ondernemers zich niet schuldig zullen maken aan kinderarbeid en milieuschade, en dat ze er op toezien dat ook hun toeleveranciers dat niet doen; de zogenoemde ketenverantwoordelijkheid. Pauline Overeem van de LIW: "Veel Nederlandse ondernemers zeggen dat kinderarbeid heel gewoon is in India. Dat klopt, maar het is wel verboden." Granietgroeves Het probleem in de keten van Bert Reubsaet zit voornamelijk in de granietgroeves waar de steen vandaan komt. Overeem: "Alle informatie die we hebben over groeves is bedroevend. Er is geen controle op kinderarbeid en schuldenarbeid. Dat zijn mensen die niet vrij zijn om van werkgever te veranderen, omdat ze schulden met woekerrentes hebben bij de groeve-eigenaren. Veel ondernemers hebben daar nog nooit van gehoord en vragen daar ook niet naar, voor zover ze er al achter kunnen komen." Heritage Granites betrekt zijn graniet uit zo'n honderd groeves over heel India. Iedere groeve levert een bepaalde kleur. Reubsaet heeft de meeste groeves wel eens bezocht. Hij is nooit kinderarbeid tegengekomen, "maar dat wil niet zeggen dat het er niet is." Ook directeur Kalai Mani van de granietfabriek bezoekt de groeves regelmatig. Hij kijkt daarbij zelden of nooit naar de arbeidsomstandigheden van de arbeiders. "Ik zie wel dat er arme mensen werken, maar die zijn denk ik blij dat ze werk hebben." Dus zal grafsteenimporteur Reubsaet zelf moeten toezien op de sociale en economische omstandigheden waaronder zijn graniet wordt gedolven, wil hij een zuivere productielijn krijgen. Hij reisde eind april af naar India om de gedragscode te testen, in gezelschap van Jolanda van Schaick, werkzaam bij een adviesbureau op het gebied van duurzame ontwikkeling (CREM), die zijn keten bekeek namens de Nederlandse overheid. Exportgroeves In Bangalore, een rijke stad in het zuiden van India, op zeven uur rijden van de granietfabriek, bezoeken Van Schaick en Reubsaet de Indiase graniet- en natuursteenorganisatie AIGSA. Ze worden door president Munavar Basha ontvangen in een gekoelde vergaderzaal, flesjes koud water en schoteltjes koekjes en pinda's op tafel. Basha garandeert dat er van kinderarbeid in de exportgroeves geen sprake is. "Het gaat daar om stenen van twee bij drie meter, dat is geen omgeving voor kinderen. Het werk is veel te zwaar. Europeanen denken vaak dat hier kinderarbeid is, maar ze vergissen zich want Indiërs zien er jonger uit dan ze zijn." Reubsaet en Van Schaick bezoeken ook een aantal groeves in de staat Tamil Nadu. Daar wordt wit graniet gedolven, Imperial White. Er wordt hard gewerkt. In groepjes van drie of vijf staan mannen op slippers bovenop enorme brokken graniet, grondboor in de hand, doek om het hoofd geknoopt, wit van het stof. Een man stopt een staaf dynamiet in de geboorde gaten om de steen los te krijgen van de berg. Anderen bedienen graafmachines, of gooien kruiken met water over de afgebroken stukken graniet om te zien of er geen barsten in zitten. Het geluid is oorverdovend en de hitte overweldigend. Jolanda van Schaick en Bert Reubsaet stappen op groevewerkers af en stellen ze vragen: hoe oud ze zijn, hoeveel dagen ze werken, of ze pauze mogen nemen, hoeveel ze verdienen. Het is de enige manier om erachter te komen of er misstanden zijn. De mannen zijn verbaasd om zo'n blanke delegatie te zien. Ze laten hun werk in de steek en komen kijken. De taal blijkt een probleem. De groeve-eigenaar werpt zich op als tolk, maar de antwoorden worden er niet duidelijker op. Pover salaris Wel duidelijk wordt dat de salarissen schrikwekkend laag zijn: flink onder het wettelijk minimumloon van 55 euro per maand. Reubsaet: "Als ze twee keer zoveel zouden verdienen, zouden we dat überhaupt niet merken in Nederland." Het was ook al geconstateerd in de fabriek van Heritage Granites: niet iedereen verdient het minimumloon. Directeur Kalai Mani heeft echter nog nooit meegemaakt dat een westerse onderneming meer wilde betalen voor een monument, als daardoor de povere salarissen in India zouden stijgen. "Ze willen altijd alleen maar minder betalen." Voor een dubbeltje op de eerste rang zitten, is een karaktereigenschap van de Nederlander, zegt Reubsaet. "Kijk maar naar onze reclames: Goedkoper kan niet, ik ben toch niet gek? Dat is onze cultuur. Maar ergens in de wereld wordt daar iemand daar de dupe van." Beter Het is nog niet simpel om te achterhalen of de keten van RMP Grafmonumenten duurzaam is. Jolanda van Schaick van CREM: "Partijen spreken elkaar tegen. Van: er is helemaal niks aan de hand, tot: het is vreselijk op ieder gebied. Maar wie je ook spreekt, iedereen heeft het erover dat de wetgeving beter wordt nageleefd dan een paar jaar geleden en dat er minder kinderarbeid en slavenarbeid is." Dat het in de exportmarkt beter gaat dan in de groeves voor de lokale markt, komt volgens Van Schaick wellicht door de druk van westerse partijen om internationale standaarden na te leven. "En dat wordt hier gevoeld. Dat wil niet zeggen dat er geen dingen gebeuren die niet duurzaam zijn. Er zijn zeker nog wel schendingen van mensenrechten, er is nog kinderarbeid en milieukwestie krijgen weinig aandacht. Ik durf geen getallen te geven, dat is te moeilijk om in een paar dagen te zien." Bekijk de videoreportage Wat betekent deze conclusie voor ondernemer Reubsaet, die in Nederland geen monumenten wil verkopen waar 'bloed aan kleeft'? Reubsaet: "Als er misstanden zijn, moet je kijken naar een oplossing. Er is niemand bij gebaat als iedereen zou zeggen: ik hoef geen steen meer uit India. Maar het verandert. Tien jaar geleden liepen mensen hier allemaal op blote voeten, en misschien over vijf jaar allemaal op veiligheidsschoenen."

terug LIW in de pers Verantwoord Ondernemen HOME Landelijke India Werkgroep

Landelijke India Werkgroep - 31 juli 2007