terug

door: Mark van Kollenburg bron: OneWorld Interview met een importeur van natuursteen 'Duurzaamheid is niet alleen de verantwoordelijkheid van een bedrijf' origineel artikel 'Grote aanbestedingen helpen niet om de arbeidsomstandigheden in lagelonenlanden te verbeteren. Overheden willen een product tegen de laagste prijs dat wel maatschappelijk verantwoord moet zijn.' Marco Schönhage van natuursteenimporteur Michel Oprey en Beisterveld Natuursteen denkt in een landelijke werkgroep mee over de verbetering van arbeidsomstandigheden in de steenproductie in ontwikkelingslanden. 'Het is heel gemakkelijk om te roepen dat het ergens beter moet worden en dat een toeleverend bedrijf daarvoor moet zorgen.' De arbeidsomstandigheden in Indiase steengroeven, die honderdduizenden mensen werk bieden, zijn zwaar, vies en gevaarlijk, stelt een rapport van een onderzoek in een zandsteengroeve in de deelstaat Rajasthan, verricht in opdracht van de Landelijke India Werkgroep. Werknemers hebben zelden een arbeidscontract, er zijn grote gezondheidsrisico's en de rechtsbescherming van werknemers wordt nauwelijks gehandhaafd. Nederlandse bedrijven importeren ook natuursteen uit India. Die wordt onder meer gebruikt voor bestratingen en voor binnen- en buitentegels. De brancheorganisaties en enkele bedrijven in de natuursteensector onderkennen de problemen en willen zich inzetten voor verbetering. Dat geldt ook voor een van de grootste importeurs in Nederland, Michel Oprey en Beisterveld Natuursteen. Marco Schönhage is daar hoofd afdeling Projecten (bestratingen in gemeenten e.d.). Voor Schönhage begon het in 2004 in Kampen. Die gemeente wilde een deel van het centrum bestraten met Indiase grès. Een daarvoor ingehuurde aannemer ging op zoek naar die natuursteen en kwam onder meer uit bij Michel Oprey en Beisterveld. Schönhage: 'Ergens in de aanbesteding stond vermeld dat het product moest voldoen aan mvo, maatschappelijk verantwoord ondernemen. Ik zal je eerlijk zeggen, ik had er nooit van gehoord. Ik ben me er in gaan verdiepen, heb overheidsinformatie van het net gehaald en ben in contact gekomen met de Landelijke India Werkgroep. Bovendien heb ik mijn Indiase leverancier de lijst met eisen voorgelegd. Die zei dat ie aan geen enkele Europese standaard voldeed.' Volgens Schönhage is Oprey en Beisterveld het enige bedrijf dat de gemeente Kampen vervolgens heeft laten weten dat het niet aan die mvo-voorwaarden kon voldoen. 'Een aantal andere bedrijven had heel snel een papiertje geproduceerd waarin ze stelden dat ze volgens mvo produceerden.' Verder dan een proefstrook grès is het in Kampen niet gekomen. Niet uit zorgen over het mvo-gehalte in Indiase steengroeven maar uit budgettaire overwegingen en politieke meningsverschillen. De contacten met de Landelijke India Werkgroep bleven en inmiddels praat Schönhage mee in de zogeheten werkgroep 'duurzame natuursteen' die in november 2005 voor het eerst samenkwam. Omdat hij wil weten welke eisen de maatschappij in petto heeft voor zijn sector. 'Waar ik bang voor ben, is dat er allerlei regels worden bedacht en men een leverancier verantwoordelijk maakt voor de uitvoering daarvan.' Schetst u eens hoe zo'n productketen van groeve tot siertegel eruit ziet? 'Als importeur werk je in een land als India of China met een producent of met een agent, die een producent voor je zoekt. Die producent bewerkt de blokken die hij uit een bepaalde groeve betrekt, tot een eindproduct zoals bestratingskeien of tuintegels. Wij zelf kopen daar geen blokken. Dat maakt het moeilijk om invloed uit te oefenen op wat er gebeurt in zo'n groeve. Dat geldt ook voor de producent. Zo'n groeve gaat desnoods aan een ander leveren. Indien er grote vraag naar bestaat, gaat de importeur voor die bepaalde steen dan snel mee met die nieuwe afnemer.' Werkt u met producenten of agenten? 'In India en China werkt Michel Oprey met producenten. Wij zijn daar al lang actief. Omdat wij een grote afnemer zijn, weten producenten ons wel te vinden. Als je een bepaalde kwaliteit wil waarborgen bouw je met zo'n producent een relatie op. Zo werken we met een producent in India al twintig jaar samen. Je neemt op een gegeven moment producten af op basis van vertrouwen.' Wat betekent maatschappelijk verantwoord ondernemen voor jullie producenten in ontwikkelingslanden? 'Wij en onze producenten dachten lange tijd dat iemand voldeed aan mvo als bijvoorbeeld aan veiligheidsmaatregelen zijn voldaan, zoals het dragen van handschoenen, veiligheidsschoenen, een bril en een helm. Dat is in India al een drama. In de keiproductie is het gangbaar dat iemand in een korte broek, hemdje en teenslippers op een steenplaat, eventueel met een zeiltje erover tegen de zon, een kei zit te hakken. Zeg maar eens tegen die Indiër dat ie schoenen moet aantrekken. Om iets als een vijfdaagse werkweek wordt in India hard gelachen. Bij grote projecten trekken producenten loonwerkers aan. Dat zijn vakmensen die worden afgerekend op de kwaliteit van de kei. Hoe meer keien die hakt, des te meer geld krijgt zo'n loonwerker. Die mensen werken niet acht uur maar zolang ze willen en zoveel dagen als ze kunnen. En als het karwei erop zit, gaan ze met het verdiende geld weer een paar weken naar huis. Die mensen zijn dat gewend. Kijk, slavenarbeid is voor ons onacceptabel. Bij onze leveranciers in India komt dat niet voor. We hebben daar bij diverse bezoeken nadrukkelijk naar gevraagd. Dat is ook echt op papier gezet. Als er iets gebeurt aan de arbeidsomstandigheden, en ik ben ervan overtuigd dat dat gaat gebeuren, dan moeten eventuele regels wel zinvol en realistisch zijn. Heel veel regels worden bedacht door mensen die niet goed bekend zijn met de natuursteensector en de situatie in zo'n land.' Voelt uw bedrijf op de een of andere manier druk van de consument of de overheid dat het anders moet? 'Geen enkele.'Is die angst voor onhaalbare eisen dan de enige reden om in die werkgroep plaats te nemen? 'Nee, ik heb er ook persoonlijk een gevoel bij. Waar het mij om zou moeten gaan, is dat die man die die keien zit te hakken aan het einde van de dag twee kwartjes of zo erbij krijgt! (loon is zo'n 1 tot 3 dollar per dag, red.) En ik heb wel eens in de werkgroep gevraagd; hoe denken jullie nou dat we dat kunnen realiseren. De reactie is dan: 'dat moet je zeggen tegen je leveranciers'. Tja, die wil gewoon winst maken en de arbeidsmarkt niet willen en kunnen veranderen. Grote gemeentelijke aanbestedingen houden een zeer laag prijsniveau in stand. Vaak is het belangrijkste of enige criterium de laagste prijs. Dan zoeken alle steenleveranciers de laagste inkoopprijs. Ga ervan uit dat er op dat moment niet aan de producent gevraagd wordt hoe die kei dan tot stand is gekomen. In die zin houdt de overheid, die ook maatschappelijke organisaties subsidieert om onderzoek te doen naar kinderarbeid en zo, zelf mede de structuur in stand. Als zij alleen aanbesteden op de laagste prijs, verandert er niets. Ik heb in Kampen gevraagd: wat willen jullie bereiken? Er mag geen kinderarbeid zijn, was het antwoord. Ik zeg, goed maar dat kan ik op zo'n korte termijn niet veranderen. Daarvoor moet een hele structuur op de schop. Op korte termijn kun je misschien iets doen als dit: 'Ik geef u 1 euro korting en u als gemeente betaalt 1 euro bij'. Bij een project van 10.000 vierkante meter heb je het dan over 20.000 euro. Daarvan kun je een mooie school bouwen. Dan zegt die India Werkgroep; 'zo makkelijk kom je er niet vanaf'. Nee, maar je moet toch ergens beginnen.' Wat zou er volgens u moeten gebeuren? 'Ik geloof persoonlijk meer in de vorming van een soort fonds. Een gemeente stelt als voorwaarde bij een aanbesteding dat bij iedere levering een x-percentage aan geld wordt overgemaakt naar dat fonds. De belasting is dan voor iedere leverancier (ook niet Nederlands) gelijk en een financiële bijdrage is dan gewaarborgd. Dat komt dan misschien niet bij die man die die keien hakt, maar je doet iets aan ontwikkeling. De overheid zou zoiets kunnen organiseren. Dan leg je het ook niet op het bord van de bedrijven. Het is een algemene verantwoordelijkheid. Het is heel gemakkelijk om vanuit het pluche te roepen 'het moet daar beter worden dus dan moet dat bedrijf daarvoor gaan zorgen'. Waar is verder verandering mogelijk? 'Ik denk dat je bij de consument moet beginnen. Die koopt iets of niet. Maar dan moet je ook werken aan reclame voor een soort 'groen' product. Dat er producten bestaan die onder menswaardige omstandigheden geproduceerd zijn. Je kunt er een keurmerk aan hangen.' Wat moet een keurmerk inhouden, wat heb je consumenten dan te bieden? Hoe je dat precies op de rit moet zetten, weet ik nog niet. Hoe gevoelig is de markt daarvoor? De meeste mensen die een hemdje kopen bij de Hema vragen ook niet hoe of waar dat is gemaakt. Mensen worden daarvoor pas gevoelig als ze hebben gezien onder wat voor erbarmelijke omstandigheden het geproduceerd zou kunnen worden. De impact van een film met zo'n jongetje die op een steentje zit te hakken, is groot. Mensen vragen dan: 'Gaat dat bij jullie ook zo?' Nu zie je bij de productie van de natuursteen in de groeven zelf weinig kinderarbeid terug. Het product is gewoon te zwaar. En in ieder geval niet in de gebieden waarvandaan wij stenen halen. Ik zeg niet dat er geen betrokkenheid is van kinderen bij het proces, want ze halen hout, ze halen water. Zo gaat dat. Die mensen verdienen weinig en iedereen draagt eraan bij dat ze 's avonds te eten hebben.' Wat u betreft zou er volgende week een documentaire uitgezonden mogen worden over slechte arbeidsomstandigheden in steengroeven? 'Als ze die zouden kunnen vinden, dan wel ja. Je moet het dan ook wel zo brengen dat het op de meeste plaatsen in de sector juist ook heel goed gaat. Kijk, voor een bepaalde steen die wij importeren zitten er 500 mensen bij een vaste leverancier in een bepaalde fabriek die steen te produceren. Dat die omstandigheden super zijn, kan ik niet helemaal zeggen, maar dat ze redelijk zijn wel. De werknemers hebben salaris, ze hebben te eten en zijn over het algemeen tevreden. Niet helemaal volgens onze standaard, maar de ontwikkelingen gaan snel.'

terug LIW in de pers Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen HOME Landelijke India Werkgroep

Landelijke India Werkgroep - 26 april 2006