Met een musical, een petitie, een fototentoonstelling en een website speciaal voor de 'kids' richt de campagne Stop kinderarbeid zich vanaf volgend jaar op de basisschool. Nederlandse leraren die in India waren kijken terug op hun reis.

"Wij waren in Bombay in een ruimte zo groot als een leslokaal. De kinderen zaten daar op de grond onder een groot houten frame waarop zijden sjaals gespannen waren. Ze moesten de hele dag borduren, één uurtje in de middag kregen ze les. Ze moesten in diezelfde ruimte ook eten en slapen, één keer per week mochten ze even naar buiten. Die baas zei: 'ze gaan toch naar school!' maar in feite waren het slaven." Atty Huyzer, lerares van de, Narcis Queridoschool in Amsterdam, ziet het nog helemaal voor zich. In de herfstvakantie bezocht ze met veertien andere AOb'ers New Delhi en Jaipur om de activiteiten van Pratham te bekijken. Pratham is een organisatie die onderwijs regelt voor werkende kinderen. De reis naar India werd georganiseerd door de AOb samen met de Novib die Pratham financieel ondersteunt.
"Jaipur is de stad van het slijpen. Overal zijn slijperijen in kleine werkplaatsen. De kinderen zie je niet makkelijk omdat die achter de volwassenen zitten. We waren daar op bezoek bij een schooltje en ik zag dat bij de kinderen de vingertoppen er helemaal afgeslepen waren, dat groeit natuurlijk nooit meer aan! Dat soort dingen blijft je bij, dat vergeet je niet."
In 2002 was Atty Huyzer voor het eerst in India, eveneens met een AOb-groep, op bezoek bij de organisatie MV Foundation in de deelstaat Andhra Pradesh. De AOb'ers gaan op eigen kosten mee naar India, voorwaarde is dat ze daarna tijd steken in de campagne op hun school of instelling. Dat kun je rustig aan Huyzer overlaten, zij is op haar zwarte school in de Amsterdamse wijk Bos en Lommer tevens verantwoordelijk voor de buitenschoolse activiteiten. "Wij hebben hier een jarenlange traditie om samen met de muziekschool een musical te maken. Die wordt dan in het buurthuis voor de ouders opgevoerd, dat wordt heel professioneel aangepakt." Na haar eerste Indiareis bedacht ze dat dit jaarlijkse evenement in het teken zou kunnen staan van de kinderarbeid. Hans van de Veerdonk werkt bij de Amsterdamse muziekschool en het conservatorium. Hij wilde de componist wel zijn en zo is het 'muzikale manifest' Nando er gekomen. Het is bijna af en de kinderen van de Narcis Queridoschool verzorgen op 29 januari de première. Alle Amsterdamse scholen kunnen zich inschrijven voor de musical en alle scholen in Nederland kunnen gratis het materiaal bestellen via de website www.schooldebestewerkplaats.nl (zie kader).

Stop kinderarbeid De campagne Stop kinderarbeid. School, de beste werkplaats wordt georganiseerd door Hivos, AOb, FNV en de Landelijke India Werkgroep. De campagne die in mei van startging, duurt tot 2005 en wordt ook in Duitsland en Ierland gehouden. Volgend jaar richt de campagne zich op de basisscholen, in oktober wordt ook het voortgezet onderwijs erbij betrokken. Het materiaal dat er nu ligt is echter ook al heel goed te gebruiken voor oudere kinderen. Op de website www.schooldebestewerkplaats.nl is informatie te vinden voor spreekbeurten en er zijn tips voor leerkrachten. Daar is verder al het materiaal, zoals de fototentoonstelling, brochure, de petitielijst, buttons en de musical gratis te bestellen. Op zondag 21 december zendt de VPRO de documentaire Karim's uitzicht uit, die over kinderarbeid in Marokko gaat. De documentaire is ook geschikt voor scholen.

Het doel van de campagne Stop kinderarbeid is dat regeringen van landen waar kinderarbeid voorkomt een samenhangend beleid opstellen. Naast het verbod op kinderarbeid (geschat wordt dat er 246 miljoen kinderarbeiders zijn) moet in dat beleid ook het aanbieden van dagonderwijs aan kinderen tot veertien jaar worden opgenomen. De Europese Unie zou minstens acht procent van de ontwikkelingshulp aan basisonderwijs moeten uitgeven en daarbij vooral op de positie van meisjes moeten letten en op kinderen uit de allerarmste groepen.

Schuld
Lisette Keus, coördinator van de AOb voor deze actie, is verbaasd dat veel volwassenen het helemaal nog niet zo vanzelfsprekend vinden dat ieder kind recht heeft op onderwijs. "Ze meten dan echt met twee maten, in zo'n arm land hebben die ouders die arbeid toch nodig om te overleven." De campagne is volgens haar daarom vooral gericht op kennisoverdracht over de situatie waarin kinderen in India en bijvoorbeeld Marokko moeten leven. Keus: "De AOb richt zich natuurlijk vooral op het onderwijs, de andere deelnemende organisaties doen het politieke lobbywerk of de publieksinformatie." Met financiële steun van de Europese Unie is er het onderwijspakket School, de beste werkplaats gemaakt, met daarin een fototentoonstelling, een poster, een brochure, een video, een petitielijst voor ouders en de musical.
De musical gaat over de zestienjarige geadopteerde jongen Nando die in Nederland woont. Op een middag krijgt hij een brief van zijn broer Nitti uit India. Nitti schrijft dat de familie in handen viel van mannen die hen geld boden om een eigen zaakje op te zetten. De onderneming mislukt, maar de mannen komen de rente innen. Omdat er geen geld is moeten de kinderen werken om de schuld van vader af te betalen. Componist Van de Veerdonk: "Ik had dit zelf verzonnen, maar ik kwam een dergelijk verhaal tegen in een krant in India, dit schijnt heel vaak voor te komen." Nando zoekt op de computer naar meer informatie en treft er een brief aan van een meisje dat werkt in de katoenindustrie. Als tenslotte blijkt dat dat zijn eigen zus is, wordt hij erg boos en roept de hulp van zijn school in. Van de Veerdonk is er erg trots op dat hij gratis de rechten kreeg van een heel populair liedje uit een Bollywoodreclame die vaak op de Nederlandse televisie te zien is: "Dat gaat als een mes door de boter. Als de kinderen dat horen willen ze allemaal meedoen." De musical kan op drie verschillende manier worden opgevoerd, van heel eenvoudig in de klas, tot een echte voorstelling voor de hele school.
Over Hans van de Veerdonk gaat de mare dat hij Indiase kinderen binnen een half uur een Nederlands liedje leert. "Ach", zegt hij, "als je niets doet dan is dat zo suf. Er zitten daar zo'n vijftig tot zestig kinderen in een zaaltje. Als wij dan op bezoek komen wordt het zo snel 'apies kijken' en zingen vindt toch iedereen leuk?" In oktober was hij voor het eerst in India, hij vond het een 'heftige ervaring'. "Mensen mogen in Nederland nooit meer klagen, of in ieder geval heel weinig. Als mijn kinderen zeuren roep ik: 'pas op hoor, of ik pak de video van India!'"

Wasdag
Anita Derks werkt bij een onderwijsbegeleidingsdienst in Helmond en tijdens deze tweede reis aan India viel het haar vooral op dat er met weinig middelen zoveel wordt bereikt. "Wat ik heel knap vind van het programma van Pratham is dat de kinderen in 42 dagen leren lezen. Het systeem dat ze daarvoor hanteren zouden wij misschien hier ook kunnen gebruiken voor bepaalde leerlingen." Terug van haar eerste reis organiseerde Derks op de basisschool waar ze toen werkte, een project van drie weken waarin steeds een andere dag werd nagebootst. Er was de wasdag, waarbij de kleren van anderen werden gewassen. Er was de waterdag, waarbij alle kranen in de school niet gebruikt konden worden, de eetdag, de cultuurdag. Na afloop moesten de leerlingen over alle onderdelen presentaties houden. "Voor de leerlingen is kinderarbeid in India heel ver weg. Je moet dat heel concreet maken door bijvoorbeeld over de dagindeling te praten van een kind daar."
Volgens Derks zal er ook in India zelf aan een mentaliteitsverandering gewerkt moeten worden. "Wij hoorden bijvoorbeeld van een inspecteur dat de allerarmste kinderen niet naar de openbare scholen gaan, omdat de onderwijzers hen gewoon negeren. Ze zijn van een te lage kaste."